Zamek w Lublanie
Zamkowe wzgórze już na przełomie epoki brązu i żelaza zostało zamieszkiwane przez przedstawicieli tzw. „kultury urnowej”. Prawdopodobnie szczyt wzniesienia zajmowała umocniona wałem i drewnianą palisadą osada. Prehistoryczne osadnictwo swój rozkwit osiągnęło w IX i VIII w p.n.e. Pomiędzy rokiem 100 a 50 p.n.e. na lewym brzegu rzeki Ljubljanicy powstał rzymski garnizon, który przekształcił się w osadę Emona. Do dzisiaj zachowały się mury obronne, którymi rzymianie ją otoczyli. W V wieku Emona została zniszczona przez najazd Hunów.
Dotychczasowe badania nic nie mówią o historii wzgórza we wczesnym średniowieczu. Dopiero w 1106 roku pojawia się wzmianka o przejęciu Lublany przez rodzinę Sponheimów książąt Karyntii. W 1200 roku położona na prawym brzegu rzeki osada otrzymała prawa miejskie. Nad górującym nad miastem wzgórzu powstał zbudowany przez Sponheimów zamek. Prawdopodobnie początkowo był to obiekt drewniany, a jedyną kamienną budowlą było książęce palatium. Ponad 150 letnie panowanie książąt Karyntii nad Lublaną kończy się w 1269 roku gdy umiera Ulrich Spanheim. W 1270 roku zamek i miasto Lublana zajmuje król czeski Przemysł Otokar II. Po wyborze na króla Niemiec Rudolfa I Habsburga Przemysł nie chcąc się z tym pogodzić podejmuje z nim walkę. W 1278 dochodzi do bitwy pod Suchymi Krutami, w której król czeski ponosi klęskę i ginie. Kraina i Lublana przechodzą pod panowanie Rudolfa I Habsburga. Przez następne 100 lat zamek wielokrotnie zmienia właścicieli, aż w 1335 staje się dziedziczną własnością Habsburgów. W 1364 roku Lublana zostaje podniesiona do rangi stolicy księstwa Krainy.
W 1415 roku po raz pierwszy pod murami miasta pojawiają się wojska tureckie. Wzrastające w XV wieku zagrożenie ze strony Turcji powoduje podjęcie decyzji o lepszym ufortyfikowaniu Lublany. W latach 1485-1495 stary zamek Sponheimów zostaje zburzony, a na jego miejscu powstaje nowy przystosowany już do użycia broni palnej. Obiekt ma nieregularny plan dostosowany do kształtu wzgórza, a jego mury obronne połączono z murami miejskimi. Pierwotnie wjazd do zamku poprzedzony mostem zwodzonym prowadził od strony północnej. W 1511 roku zamek został uszkodzony przez trzęsienie ziemi. Odbudowany ze zniszczeń w wieku XVI i XVII był sukcesywnie rozbudowywany. Wokół dziedzińca powstawały nowe budynki zarówno o charakterze mieszkalnym, a także gospodarczym i obronnym. Powstał nowy wjazd usytuowany od południa w wieży pięciobocznej z podwójnym mostem zwodzonym.
W połowie XVIII wieku zamek zaczął tracić swe znaczenie jako twierdza i siedziba starostów. Stał się arsenałem i miejscem składowania prochu, co stanowiło spore zagrożenie pożarowe. W latach 1793-1796 administracja wiedeńska podjęła działania mające doprowadzić do rozbiórki zamku i sprzedaży pozyskanego w ten sposób materiału budowlanego. Pomysły te nie zostały zrealizowane, bo w 1797 roku Lublanę zajęły wojska francuskie. W czasie wojen napoleońskich 1809-13 obiekt był wykorzystywany przez Francuzów jako koszary i szpital wojskowy.
Po odzyskaniu przez Austriaków Lublany w 1815 roku zamek został przekształcony na więzienie, które funkcjonowało aż do wielkanocnego trzęsienia ziemi w 1895 roku. W tym okresie miało miejsce wiele przebudów i adaptacji. Centralny dziedziniec został obsadzony drzewami i służył więźniom jako spacerniak. W 1905 roku zamek zakupiło miasto i zaadaptowało cześć pomieszczeń na mieszkania, które użytkowane były do lat 60-tych XX wieku.
Po trwającym ponad 30 lat okresie odbudowy pod koniec XX wieku zamek w Lublanie stał się miejscem organizowania wystaw i wydarzeń kulturalnych oraz uroczystości weselnych dzięki odbudowanej kaplicy. Obecnie zamek jest udostępniony turystom, a na szczyt zamkowego wzgórza można się dostać uruchomioną w 2006 roku kolejką. Najstarszą zachowaną budowlą zamkową jest kaplica pod wezwaniem św. Jerzego, św. Pankracego i św. Heleny. Średniowieczny rodowód mają także wieża Łuczników, Fryderyka i wieża pięcioboczna oraz wieża Erazma, która służyła jako więzienie dla szlachty. Na jej ścianach do dzisiaj zachowały się wyrzeźbione herby przetrzymywanych w niej więźniów z najsłynniejszym z nich baronem Erazmem Lueggerem. Średniowieczną bryłę zachowała także dawna siedziba namiestników z czterema renesansowymi wykuszami. Z zamkowych murów oraz wieży widokowej rozciąga się widok na położone u stóp wzgórza miasto oraz najbliższą okolicę.
