Zamek w Złotorii
Kilka kilometrów od centrum Torunia nad samym brzegiem Wisły przy ujściu rzeki Drwęcy znajdują się ceglane ruiny zamku. Wzniesiony został w połowie XIV wieku za panowania króla Kazimierza Wielkiego. Warownia stanowiła ważny punkt strategiczny strzegący ziemi dobrzyńskiej przed państwem krzyżackim.
Usytuowany na zalewowym terenie zamek jest typowym przykładem zamku nizinnego. Zbudowany został zapewne na niewielkim sztucznym wzniesieniu na planie regularnego prostokąta o wymiarach 50×35 m. Późniejsze zniszczenia utrudniają dokładne odtworzenie pierwotnego wyglądu. Składał się z otaczających dziedziniec ceglanych murów, które z uwagi na podmokły teren wzmocniono skarpami. Od południa znajdowała się wysunięta przed lico kwadratowa wieża oraz budynek bramny. Brak dokładnych badań nie pozwala jednoznacznie określić lokalizacji domu głównego.
Po śmierci Kazimierza Wielkiego w roku 1370 Złotoria wraz z ziemią dobrzyńską przypadła jego wnukowi księciu słupskiemu Kaźkowi. W tym czasie królem Polski zostaje Ludwik Węgierski. Nieprzychylna mu szlachta wielkopolska namawia mającego królewskie aspiracje księcia gniewkowskiego Władysława Białego do powrotu do kraju. W roku 1373 przyjeżdża on potajemnie na Kujawy i bez większych problemów opanowuje Inowrocław, Gniewkowo, Szarlej oraz Złotorię. W celu odzyskania zajętych grodów wysłane zostaje wojsko pod wodzą starosty wielkopolskiego Sędziwoja z Szubina. Wystraszony Władysław ucieka do Drezdenka aby po roku ponownie zająć Gniewkowo i Złotorię. Wysłany powtórnie Sędziwoj dysponuje tym razem znacznie większymi siłami i rozbija wojska Władysława Białego. Następnie przystępuje do oblężenia zamku w Złotorii gdzie schronił się awanturniczy książę. Podczas walk śmiertelnie ranny zostaje Kaźko Słupski którego Kazimierz Wielki sposobił na przyszłego króla Polski.
W roku 1378 Ludwik Węgierski oddał Złotorię w lenno Władysławowi Opolczykowi a ten zastawił ją wraz z ziemią dobrzyńską Krzyżakom. Do Polski zamek powrócił dopiero w roku 1404 na mocy pokoju zawartego w Raciążku. W roku 1409 Zakon najeżdża ziemię dobrzyńską i po ośmiodniowym oblężeniu z udziałem artylerii zdobywa zamek w Złotorii. Zdając sobie sprawę ze znaczenia granicznej warowni w zbliżającej się nieuchronnie wojnie z Polską Krzyżacy burzą zamkowe mury. Polska odzyskuje ziemię dobrzyńską po podpisaniu pokoju toruńskiego w roku 1411. Zniszczony zamek w Złotorii zostaje na polecenie króla Władysława Jagiełły odbudowany. Zapewne podczas tych prac dokonano unowocześnienia funkcji obronnych jednak ich zakres jest obecnie niemożliwy do ustalenia. W roku 1420 Zakon zobowiązuje się pokryć wszystkie koszty poniesione przy remoncie lecz nigdy nie wywiązuje się z obietnicy.
Po zawarciu w roku 1466 II pokoju toruńskiego Złotoria traci znaczenie warowni granicznej. Zamek przestaje być zamieszkany i powoli zaczyna popadać w ruinę. Wojny napoleońskie roku 1807 przynoszą ostateczny kres jego istnieniu. Od tego czasu dawna graniczna twierdza to tylko malownicza ruina porośnięta krzakami. Obecnie zobaczyć można jedynie resztki ceglanych murów. Bliskość bogatego w zabytki Torunia chętnie odwiedzanego przez turystów powinny zachęcić ludzi odpowiedzialnych za pamiątki naszej przeszłości do lepszego zagospodarowania zamkowych ruin.
