Zamek w Wojnowicach

Zamek w Wojnowicach oddalony 25 kilometrów od Wrocławia jest jednym z ciekawszych przykładów późnośredniowiecznych siedzib obronnych w Polsce. Pierwsze raz wieś pojawia się w źródłach pisanych już w XII wieku. Z roku 1278 pochodzi wzmianka o miejscowości Wognowice a z roku 1338 o Woynewicz. W roku 1343 książę Henryk IV Probus sprzedał Wojnowice braciom Tylowi i Bertoldowi von Zindal. Następnie wieś w lenno od króla czeskiego Karola IV dostaje w roku 1351 Jan Skopp. Prawdopodobnie wtedy pośród mokradeł powstaje pierwsza obronna siedziba, niedużych  rozmiarów rycerski zamek. Początkowo był to jednotraktowy budynek, oraz mur obronny z krenelażem otaczający niewielki dziedziniec. Dodatkowym walorem obronnym była okalająca całe założenie nawodniona fosa. Droga do zamku prowadziła drewnianym mostem którego ostatni fragment był zwodzony. Ciekawostką jest, że przed budową teren wzmocniono konstrukcją z dębowych pali wypełnionych gliną i kamieniami.

Wiek XV to okres wzrostu zamożności mieszczan szczególnie wrocławskich i ubożenie wielu rycerskich rodów. Dla podniesienia swego prestiżu wielu miejskich patrycjuszy nabywa wiejskie majątki i buduje okazałe siedziby. Dotyczy to również Wojnowic które stają się własnością mieszczan wrocławskich. Wieś należała do kilku znanych rodów by w roku 1513 trafić do rąk Mikołaja von Schebitz. Nowy właściciel przystępuje do przebudowy zamku. W pierwszym etapie rozpoczęte zostają prace przy skrzydle północnym. Ten fragment zamku wyróżnia się znaczną grubością muru i starannością wykonania. Prace przerwano w roku 1518 i kontynuowano dopiero w 1525 po wykupieniu zastawionego w tym czasie majątku. Być może początkowo zamek miał mieć tylko jedno skrzydło jednak po wznowieni prac zaczęto wznosić kolejne skrzydło wschodnie a następnie południowe. Ta cześć zamku ma już jednak mury mniejszej grubości, wykończone gorszej jakości zendrówką.

W roku 1537 zamek w Wojnowicach kupiła Lukrecja Boner żona znanego wrocławskiego bankiera Jakuba a po powtórnym wyjściu za mąż Andrzeja Hartwiga. Kontynuowane są prace przy przebudowie zamku. Wzniesione zostaje łącznikowe skrzydło zachodnie o charakterze gospodarczym. Zakończone w roku 1560 prace przekształciły obiekt w regularne czteroskrzydłowe założenie, wzniesione na planie o wymiarach 22x24m otoczone podwójną fosą. Do budowy zamku użyto cegły, jedynie portale i obramienia okien wykonano z piaskowca. Wszystkie skrzydła posiadały dwuspadowe dachy i prócz północnego miały po dwie kondygnacje. Skrzydło północne trzykondygnacyjne z wjazdem zwano „domem pańskim”. Na wewnętrznym dziedzińcu wzorem zamków książęcych wzniesiono krużganek w przyziemiu wsparty na renesansowych arkadach. Dodatkowo do skrzydła wschodniego dodano dodatkowy trakt loggii pełniący rolę paradnego korytarza. W ganku ukryto dodatkowe schody dziedzińcowe. Pośrodku dziedzińca stanęła studnia z bogatą dekoracją. W tym też okresie w narożniku skrzydła północnego przy wjeździe dobudowano wysuniętą ryzalitowo kwadratową wieżyczkę nadwieszoną na konsolach. Budynki mieszkalne otrzymały schodkowe szczyty z wolutami. Elewację frontową ozdobiono inskrypcjami i kartuszami herbowymi. Proces zamian na zamku zakończyli jego kolejni właściciele Huberowie.

W następnych wiekach zamek w Wojnowicach należał do wielu mieszczańskich rodów ale nie uległ żadnym poważniejszym zmianom architektonicznym. W roku 1650 zmieniono obramienie portalu wejściowego.  W połowie XIX wieku drewniany most zastąpiono ceglanym wspartym na trzech arkadach a wieżyczkę zwieńczono krenelażem.

Omijany przez stulecia przez wojny i pożogi zamek z Wojnowicach zniszczeniu uległ dopiero w XX wieku. Zostawiony bez właściciela po zakończeniu II wojny światowej został ograbiony z wyposażenia i mocno zdewastowany. W latach 60-tych rozpoczęto pierwsze prace remontowe. Obecny użytkownik zamku Stowarzyszenie Historyków Sztuki stworzyło w jego wnętrzach Dom Pracy Twórczej oraz galerię sztuki „Prezentacje”.

Zamek w Wojnowicach z racji swego położenia w ładnym parku i niedaleko Wrocławia jest popularnym miejscem wypadów za miasto. Dzięki swej ciekawej architekturze wart jest zobaczenia i poznania. Stanowi unikalny przykład nawodnej siedziby bogatych mieszczan. Mimo renesansowych detali zachował typowy dla gotyku kształt. Niewielkie walory obronne zamku świadczą, że celem jego budowy były raczej ambicje jego budowniczych oraz chęć zamanifestowania swego wysokiego statusu społecznego.