Zamek w Wodzisławiu
Według legendy początki Wodzisławia sięgają XII wieku i przypadają na rządy króla Władysława Hermana. Na oddalonej 1,5km od Starego Miasta „Górze Zamkowej” istniało założenie obronne, otoczone fosą i ziemnym wałem. W roku 1241 gród oblegany był przez Tatarów, ale nie został zdobyty. Niestety przeprowadzone badania archeologiczne nie potwierdziły istnienia wczesnośredniowiecznego grodziska i zasiedlenia tego miejsca.
Lokacja Wodzisławia miała miejsce prawdopodobnie w połowie XIII wieku z inicjatywy księcia opolsko-raciborskiego Władysława. Zapewne dla niego lub jego urzędników w płd-wsch narożniku miasta, powstała budowla mająca formę wieży na kopcu. Obecnie na terenie Parku Miejskiego zachował się po niej ziemny pagórek o wymiarach 35x32m u podstawy i 18x18m na szczycie. Wieża wzniesiona była z drewna i oblicowana gliną. Otoczona była prawdopodobnie palisadą i być może fosą z przerzuconym nad nią mostem. W roku 1336 bezpotomnie umiera książę raciborski Leszek. W wyniku wcześniejszych umów terytorium raciborskie w tym Wodzisław, przypada księciu opawskiemu Mikołajowi II z rodu Przemyślidów. W roku 1437 wnukowie Mikołaja, Mikołaj V i Wacław II dokonują podziału księstwa raciborskiego. Mikołaj V otrzymuje Karniów, Rybnik, Żory oraz Wodzisław. Po jego śmierci rządy w księstwie sprawuje jego druga żona Barbara ze swym starszym pasierbem Janem IV. Wkrótce jednak Jan IV podejmuje próbę przejęcia pełni rządów, co doprowadza do zbrojnego konfliktu z macochą. Barbara zostaje pojmana po zdobyciu Pszczyny i wygnana do Krakowa. W roku 1465 Jan IV zrzeka się na rzecz swego brata Wacława III Rybnika i Pszczyny pozostawiając sobie księstwo kaniowskie i Wodzisław. Połowa XV wieku na Śląsku to czas bardzo niespokojny. Utrapieniem były grasujące bandy rycerzy rabusiów zwanych raubritterami. W roku 1460 jedna z takich band pod wodzą Samsona i rycerzy z Żyliny doszczętnie spaliła Rybnik i alodium książęce w Wodzisławiu. Być może to zdarzenie kończy funkcjonowanie wieży na kopcu.
Jan IV w roku 1471 bierze udział w wyprawie do Pragi wspierając starania o tron czeski Władysława Jagiellończyka. W odwecie w 1474 księstwo kaniowskie najechały i zniszczyły oddziały Macieja Korwina także walczącego o czeską koronę. Zdobyta zostaje główna siedziba księstwa zamek Cvilin pod Karniowem, a sam Jan IV zostaje wzięty do niewoli. Za odzyskanie wolności zrzeka się księstwa kaniowskiego pozostaje mu jedynie Wodzisław. Książę przebywa w mieście aż do swojej śmierci w roku 1483. Wodzisław przez 9 lat jest główną i jedyną siedzibą księcia. Prawdopodobnie podjął on wówczas budowę nowej siedziby, większej niż wieża na kopcu. Wszystko wskazuje, że był to murowany zamek. Powstał on na obszar pomiędzy gródkiem, a dzisiejszym pałacem.
Po bezdzietnej śmierci Jana IV o jego dobra będące lennem korony czeskiej upomniała się jego przyrodnia siostra Barbara, wdowa po księciu oświęcimskim Janie IV. Dnia 12 marca 1502 w wystawionym na zamku w Pradze dokumencie, król czeski Władysław Jagiellończyk w zamian za zasługi i wierną służbę nadaje Janowi Šelenberkowi miasto Wodzisław i państwo wodzisławskie oraz przywilej wolnego pana stanowego. Dokument ten jest pierwszym źródłem pisanym, który potwierdza istnienie zamku w Wodzisławiu. Barbara nie rezygnuje z roszczeń i doprowadza do małżeństwa swej córki Heleny z synem Jana Šelenberka Jerzym, godząc pretensje obu rodzin do majątku po Janie IV. W roku 1517 Jerzy Šelenberk sprzedaje Wodzisław wraz z zamkiem Baltazarowi Wilczkowi. Jednak już w 1524 roku zadłużone państwo wodzisławskie nabywa Jan Planknar. Potwierdzając zakup cesarz Ferdynand I Habsburg inkorporował państwo wodzisławskie do księstwa opawskiego, przez co utraciło ono status wolnego państwa stanowego. Wnuk Jana, Jan II Planknar po śmierci swych braci nie chce uznać praw spadkowych swej szwagierki Katarzyny i jej córki Magdaleny. Dopiero po małżeństwie Magdaleny Planknar z Jakubem Spowerinem z Lublińca w roku 1575 nastąpił podział majątku i zamku. W roku 1584 sporządzony zostaje pierwszy zachowany do naszych czasów inwentarz zamku wodzisławskiego. Powstał po śmierci Jakuba Spowerina i obejmuje zapewne tylko cześć należącą do niego, ale daje pewne wyobrażenie o obiekcie. Zamek składał się w tym czasie z kilku budynków. Prowadziła do niego brama, nad którą umieszczona była komnata z dużą ilością broni, zapewne zbrojownia. Główny budynek zamkowy był przynajmniej dwukondygnacyjny. Posiadał kilka komnat w tym sypialnię, kancelarię oraz pomieszczenie, w którym miał posiedzenia sąd. Z budynków gospodarczych wymienione są kuchnia, dwie stajnie, drewutnia oraz kuźnia. Wjazd prowadził przez most przerzucony nad fosą otaczającą zamek. Czasy, gdy wodzisławski zamek należy do rodziny Planknarów będąc ich główną rodową siedzibą to okres jego świetności.
W roku 1602 obie części dóbr wodzisławskich kupił Jerzy Horvath Plawecki. Główne posiadłości nowego właściciela znajdowały się na Spiszu, toteż zamek w Wodzisławiu był przez niego rzadko odwiedzany. Po wybuchu w roku 1618 wojny trzydziestoletniej Wodzisław i okolica stały się areną działań wojennych. Przemarsze wojsk, liczne grabieże i kontrybucje doprowadzają miasto do upadku. Zniszczony zostaje także zamek, który powoli popada w ruinę. Około roku 1640 Andrzej Plawecki podejmuje jakieś działania w celu remontu zamku. Jednak skala zniszczeń jest tak duża, że zniechęcony wyjeżdża na Węgry. Po jego bezdzietnej śmierci w roku 1655 dobra wodzisławskie przejmuje jego brat Gabriel Plawecki. W tym czasie ziemia wodzisławska zostaje wyłączona z księstwa opawskiego i uzyskuje status mniejszego państwa stanowego. Niestety trudna sytuacja ekonomiczna sprawia, że majątek jest coraz bardziej zadłużony. Kolejny z Plaweckich Stefan także nie potrafi poradzić sobie z długami i w roku 1668 majątek zostaje zlicytowany. Za sumę 68 tys. guldenów reńskich kupuje go prymas Węgier Jerzy Szelepcsĕnyi. Po śmierci prymasa w roku 1684 na mocy testamentu, majątek mieli przejąć jego krewni. Jednak Wodzisław zostaje zajęty przez cesarza Leopolda I Habsburga. Szukający pieniędzy na kosztowną wojnę z Turcją, monarcha zastawia państwo wodzisławskie u księcia Ferdynanda Józefa Dietrichsteina. Ponieważ cesarz nie jest w stanie spłacić długu w roku 1696 książę staje się właścicielem państwa wodzisławskiego. W dokumencie sprzedaży znajduje się wzmianka mówiąca, że zamek jest w bardzo zły stanie i grozi zawaleniem.
W roku 1738 wodzisławskie państwo stanowe przejmuje Guidobald Józef Dietrichstein. Jego małżonką zostaje pochodząca z majętnego rodu Maria Gabriela Henckel von Donnersmarck. Ślub mający miejsce 4 listopada 1743 odbył się na zamku w Wodzisławiu, co należy uznać ze został on odnowiony. W roku 1745 Wodzisław wraz ze Śląskiem staje się częścią Prus. Na wodzisławskim zamku z okazji zawarcia pokoju drezdeńskiego zostaje zorganizowana uroczystość z udziałem okolicznej szlachty i duchowieństwa. W opisie tego wydarzenia pojawia się informacja o trwającej budowie nowej siedziby Dietrichsteinów. Nowe założenie powstało na gruntach miejskich na północ od starego zamku, a prace przy jego wznoszeniu zostały ukończone w roku 1747. Wolnostojąca budowla na planie wydłużonego prostokąta, w modnym wówczas stylu klasycystycznym, miała świadczyć o prestiżu rogu. Stary zamek został rozebrany, a na jego miejscu powstały pałacowe ogrody. Być może część kamieni pochodzących z rozbiórki została wtórnie użyta przy budowie pałacu. Dietrichsteinowie posiadają pałac do roku 1772. Później zmienia on co parę lat właścicieli. W roku 1822 podczas wielkiego pożaru miasta pałac, będący wówczas własnością Ernesta von Strachwitz, uległ częściowemu spaleniu. Jednak już cztery lata później został odnowiony. W latach 1860-1881, kiedy właścicielem tych dóbr był Ernest Brauns, część pałacu za jego zgodą przeznaczona była na magistrat. W roku 1906 obiekt został wykupiony przez władze miejskie i zaadaptowany na liczne urzędy i mieszkania dla urzędników. Władze miejskie urzędowały w nim aż do lat 50-tych XX wieku. Obecnie w pałacu mieści się Urząd Stanu Cywilnego i Muzeum.
Prowadzone ostatnio prace ziemne, obok pałacu, ujawniły pozostałości wcześniejszego założenia. Niestety dotychczasowe prace archeologiczne miały niewielki zakres i nie dały odpowiedzi na wiele pytań dotyczących zamku w Wodzisławiu. Poznanie jego licznych na przestrzeni wieków przekształceń możliwe będzie jedynie podczas dalszych badań, zwłaszcza w rejonie gródka stożkowatego, jak i na terenie pomiędzy dzisiejszym zamkiem, a gródkiem.
