Zamek Drahim w Starym Drawsku
Na wąskim przesmyku między dwoma jeziorami Drawskim i Żerdnem zachowały się pozostałości zamku Drahim. Powstał on w miejscu wczesnośredniowiecznego obronnego grodu położonego na dawnym szlaku solnym prowadzącym z Wielkopolski na Pomorze. Gród został zniszczony na początku XII wieku przez wojska księcia Bolesława Krzywoustego w czasie jego walk o Pomorze.
W roku 1290 książę wielkopolski Przemysł II nadaje ziemie w okolicach rzeki Drawy i jeziora Drawsko zakonowi templariuszy. Zakonnicy tworzą tu komandorię Tempelborch której siedziba mieściła się w dzisiejszym Czaplinku. Rzekome bogactwa zgromadzone przez zakon oraz jego coraz większe znaczenie w Europie doprowadziło Templariuszy do zatargu z królem Francji Filipem Pięknym. Zakonnicy zostali oskarżeni o bluźnierstwo rozpustę i kontakty z Saracenami. Na mocy bulli papieża Klemensa V z dnia 2 maja 1312 nastąpiła likwidacja zakonu.
Spadkobiercą wszelkich dóbr jakie posiadał na Pomorzu rozwiązany zakon templariuszy stał się zakon joannitów. Jednak przed przejęciem komandorii Tempelborch przez joannitów ziemie te zostały opanowane przez brandenburskich Askańczyków. Dopiero w roku 1345 nastąpiło oficjalne przekazanie dawnego majątku templariuszy joannitom. Pierwszym komendantem komandorii Tempelborch został Gebhard von Bortfelde. Główną siedzibą pozostał Czaplinek jednak dla umocnienia nowo pozyskanych ziem zakonnicy wznieśli dodatkowo dwa zamki w Drahimiu i Machlinach.
Prace przy budowie zamku Drahim rozpoczęto zapewne około roku 1360 i trwały do roku 1366. Miejsce po dawnym grodzie podwyższono do 6m nad poziom jezior tworzą w ten sposób wzniesienie zbliżone do kwadratu o boku 50m. Zamek powstał na planie czworoboku o wymiarach 41,5 x 46,5 m. Wysokie ponad 7 metrowe ceglane mury zwieńczone blankami posadowiono na fundamencie z głazów narzutowych. Ich grubość wynosiła 2,5m. Od strony dziedzińca na wysokości 6m zamkowe mury obiegał drewniany ganek obronny. Główny dom zam
kowy wzniesiony został wzdłuż południowego muru na całej jego długości. Miał plan prostokąta o wymiarach 11,5 x 37,5 m. Prawdopodobnie miał trzy kondygnacje. Przyziemie spełniało funkcje gospodarcze natomiast na piętrze mieściły się komnaty mieszkalne i kaplica. Najwyższa kondygnacja przeznaczona była na magazyn i spichlerz. Na jej poziomie znajdowały się także otwory strzelnicze. Budynek nie posiadał żadnych okien wychodzących na zewnątrz wszystkie umieszczone były od strony dziedzińca. Zapewne z uwagi na podmokły teren na którym został wzniesiony nie posiadał piwnic. Jedynie w narożniku płd-zach podczas prac archeologicznych odkryto głęboki na 8 m loch ocembrowany kamieniami.
Zamkowy dziedzinie był wybrukowany a na jego środku znajdowała się studnia. Brama wjazdowa umieszczona została w murze północnym i poprzedzona była zwodzonym mostem. W murze zachodnim znajdowało się małe kryte przejście z furtą umożliwiające zbrojne wypady na biegnący wzdłuż zamku trakt. Od północy i południa zamek otaczały 3 metrowej szerokości fosy zasilane wodami jeziora. Brzegi fos a także stoki zamkowego wzgórza umocnione były kamieniami i drewnianymi belkami. Od strony północnej miedzy zamkiem i rzeką Drawą znajdowało się przedzamcze. Prowadził do niego drewniany most wsparty na palach przebiegający ponad fosą północną.
Zamek Drahim jest bardzo podobny do innych zamków wzniesionych przez joannitów na Pomorzu takich jak Łagów czy Swobnica jednak różni się od nich brakiem wieży chyba najbardziej charakterystycznym elementem średniowiecznych budowli obronnych. Budowa bezwieżowego zamku mogła zostać podyktowana naturalnymi walorami obronnymi miejsca lub też kłopotami finansowymi joannitów.
Prowadzona przez króla Kazimierza Wielkiego polityka mająca na celu odzyskanie utraconych przez Polskę ziem doprowadza do zajęcia w roku 1365 Drezdenka i Santoka. W roku 1368 zostaje zawarty układ drawski na mocy którego margrabia brandenburski Otto zrzekł się komandorii tempelburskiej na rzecz Polski. Joannici pozostali w swych zamkach stali się jednak lennikami króla polskiego. W roku 1378 książęta pomorscy Świętobór III ze Szczecina i Warcisłąw VII ze Szczecinka zaatakowali i spustoszyli posiadłości wojewody Czarnkowskiego z Człopy. Wracając z wyprawy oddziały pomorskie najechały ziemie joannitów będących lennikami Polski. Zdobyte zostały Czaplinek i Machliny obronił się tyko zamek Drahim. Świadczy to iż mimo braku wieży Drahim w ówczesnych czasach był silną trudna do zdobycia warownią.
Po śmierci Kazimierza Wielkiego odzyskane przez niego ziemie ponownie zostały zajęte przez Brandenburgię. Mimo obowiązywania układu drawskiego joannici zaczęli prowadzić własną politykę nie zawsze korzystną dla Polski. W tym czasie największym zagrożeniem dla Królestwa Polskiego stał się rosnący w siłę Zakon Krzyżacki. Przychylność joannitów umożliwiała krzyżakom spokojne wzmacnianie swego państwa posiłkami z Europy Zachodniej. Dla Polski stało się to szczególnie niebezpieczne po nabyciu przez Zakon w roku 1402 od Brandenburgii tzw. Nowej Marchii. Król Władysław Jagiełło zorganizował w roku 1407 wyprawę mającą na celu zajęcie zamków w Santoku i Drezdenku. Po nieudanym oblężeniu obu warowni król wysłał wojska pod wodzą kasztelana sandomierskiego Tomasza z Wegleszyna na Drahim. Po czterodniowym szturmie zamek został zdobyty. Joannici zostali zmuszeni do opuszczenia swych posiadłości na ziemi czaplineckiej. Z dawnej komandorii zostało utworzone starostwo niegrodowe z siedzibą na zamku.
Stacjonująca na zamku w Drahimu polska załoga urządzała zbrojne wyprawy na tereny Marchii oraz była postrachem karawan podążających tzw. drogą marchijską. W roku 1422 podczas jednego z takich wypadów poszkodowani zostali mieszczanie z Drawska. Oburzona tym rada miejska zorganizowała wyprawę przeciwko staroście Dubisławowi. 10 czerwca 1422 niespodziewany atak mieszczan drawskich zakończył się zdobyciem drahimskiego zamku. Polacy odzyskali warownię dzięki zdradzie jednego z żołnierzy okupujących Drahim. Po kończącym wojnę trzynastoletnią pokoju toruńskim zawartym w roku 1466 militarne znaczenie zamku osłabło.
Na początku XVI wieku miał miejsce pożar który zniszczył dom zamkowy. W roku 1531 pochodzący z Brandenburgii Joachim Natzmer vel Nacmer dostał od króla Zygmunta Starego starostwo drahimskie w dożywocie. On a następnie jego synowie rozpoczęli remont zniszczonego zamku. Przemurowano mury obwodowe a na dziedzińcu wzniesiono budynek o konstrukcji szkieletowej dostawiony do zniszczonego domu średniowiecznego. Była to budowla piętrowa mieszcząca na parterze kuchnię a na piętrze mieszkanie. Przy murze zachodnim powstała stajnia z poddaszem na paszę.
W roku 1576 starostą drahimskim został Jan Sędziwój Czarnkowski. Na początku XVII rozpoczął on remont zamku. Rozebrano starą kuchnię i odnowiono budynek bramy oraz znajdującą się obok wartownię. Przy murze zachodnim powstał szachulcowy jednopiętrowy budynek na kamiennym fundamencie zwany „domem starosty”. Miał plan prostokąta o wymiarach 19x10m. Od muru zachodniego dzieliła go 2m odległość dzięki czemu posiadał okna także od tej strony. W późniejszym okresie powstał drugi budynek wzdłuż muru wschodniego zwany „ domem pomocnika starosty”. Miał około 21m długości i 7,5m szerokości. Podobnie jak dom zachodni był odsunięty od muru obwodowego o 2m. W płn-wsch narożniku dziedzińca znajdowała się piwnica która służyła jako magazyn amunicji. W tym okresie przeprowadzona została także częściowa renowacja zniszczonego skrzydła południowego. W jednym z pomieszczeń urządzono więzienie.
W roku 1657 król Jan Kazimierz na mocy traktatu bydgoskiego zastawił Drahim za sumę 120 tys. talarów reńskich elektorowi brandenburskiemu. Będący wówczas starostą Ganzaga Myszkowski rozpoczął odbudowę zamku po zniszczeniach dokonanych przez wojska szwedzkie w czasie „potopu”. Po śmierci Myszkowskiego wdowa po nim wychodzi za maż za hetmana polnego Stanisława Rawera Potockiego wnosząc mu w posagu starostwo drahimskie. Gdy w roku 1660 wskutek nie spłacenia pożyczki elektor brandenburski upomniał się o zastaw hetman odmówił wydania zamku. Starania elektora o przejęcie Drahima trwały kilka lat. Dopiero od następnego starosty hetmana Dymitra Wiśniowieckiego udało się w roku 1668 przejąć zamek. Stał on się siedziba domeny państwowej pod nazwą Alt Draheim.
Nowi właściciele przystąpili do rozbudowy zamku. Na czterech narożnikach zamkowych murów powstały drewniane wieżyczki obronne. Zrekonstruowany został obiegający mury ganek obronny. Możliwe że również w tym okresie powstały otaczające zamek basteje ziemne o przedpiersiu umocnionym gliną. W roku 1701 Hohenzollernowie połączyli Brandenburgię z Prusami Książęcymi tworząc Królestwo Prus. Podczas wojny siedmioletniej w roku 1758 broniony przez dwudziestu pruskich żołnierzy zamek zaatakowali kozacy rosyjskiego generała Denikoffa. Po ostrzale artyleryjskich został zdobyty splądrowany i spalony. Po tych zniszczeniach nigdy już nie został odbudowany i popadł w ruinę. W roku 1784 miała miejsce częściowa rozbiórka murów. Z pozyskanej cegły powstał kościół ewangelicki na terenie podzamcza.
W roku 1818 władze pruskie sprzedały zamkową ruinę wraz z folwarkiem rodzinie Holtzów. W roku 1856 w związku z budowa drogi z Czplinka do Połczyna obniżono poziom wody obu jezior co spowodowało powiększenie się zamkowego przesmyku. Pierwsze prace konserwatorskie dawnej joannickiej warowni miały miejsce na początku XX wieku. Dokonano wówczas doraźnych napraw wyrw w murze.
W latach 60-tych XX wieku przeprowadzone zostały badania archeologiczne dzięki którym udało się poznać dzieje zamku i istniejącego przed nim grodu. Jednym z ciekawszych odkryć było odnalezienie działającej w XV wieku nielegalnej mennicy. W roku 1994 zamek stał się własnością prywatną. Zamkowy dziedziniec został wyrównany i uporządkowany. Wzniesione zostały drewniane budynki nawiązujące do istniejącej tu dawniej zabudowy. Obiekt został udostępniony do zwiedzania.
Zamek Drahim w Starym Drawsku przez wieki strzegł granic Rzeczpospolitej. Posiadał wyjątkowe znaczenie militarne i polityczne. Niestety do naszych czasów dotrwał jako ruina. Zachowały się sięgające kilku metrów mury obwodowe oraz pozostałości południowego skrzydła.
