Zamek w Sławkowie

Dzięki kopalniom rudy ołowiu i srebra oraz położeniu na szlaku z Krakowa do Wrocławia Sławków zawdzięcza swój rozwój. Podobno już w XI wieku miejscowość ta należała do biskupów krakowskich. Około 1286 r. Sławków otrzymał prawa miejskie magdeburskie co było początkiem szybkiej a zarazem krótkiej kariery miasta. W latach 1280-1283 biskup krakowski Paweł z Przymankowa wzniósł pierwszą murowaną warownię. Została zbudowana na planie nieregularnego prostokąta o wymiarach 120×100 m. Posiadała grube mury obwodowe 230 cm. wzmocnione basztami łupniowymi. Ponieważ biskup wdał się w konflikt z księciem Leszkiem Czarnym i został uwięziony zamek nie został ukończony. Jedną z baszt wschodnią zamieniono na wieżę mieszkalno-obronną którą otoczono siedmiometrową fosą i parkanem.

W 1289 r. Henryk IV Probus podczas wyprawy na Kraków zajmuje zamek w Sławkowie i oddaje go w zarząd Henrykowi z Woszowa. Następnie w 1291 r. został nadany w lenno królowi Czech Wacławowi II. W tym czasie miasto i zamek są własnością biskupa krakowskiego Jana Muskaty któremu w 1295 r. król Wacław II nadał przywilej wznoszenia fortyfikacji wokół biskupich miast targowych. Biskup ten był gorącym zwolennikiem czeskich Przemyślidów i zagorzałym wrogiem przyszłego króla Władysława Łokietka z którym toczył otwartą wojnę.

Na początku XIV wieku biskup dokonał rozbudowy zamku. Dostawiono zewnętrzną klatkę schodową do wieży oraz wzniesiono budynek bramny. Całość otoczono wałem ziemnym przykrywającym pierwotne mury obwodowe oraz poszerzono fosę do 10 m. Miasto Sławków było wówczas jednym z ważniejszych miast w Małopolsce. Otoczone murami miejskimi stanowiło ośrodek oporu Jana Muskaty przeciw panowaniu Łokietka. Z pomocą Łokietkowi przyszedł jego sojusznik król Węgier Karol Robert opanowując miasto. Jednak w roku 1328 Węgrzy musieli wycofać się ze Sławkowa z nakazu papieża Jana XXII. Kolejna interwencja papieska przywraca miasto biskupom krakowskim. W 1337 r. rezydentem zamku zostaje biskup Jan Grot.

W związku z wyczerpywaniem się złóż ołowiu z końcem XIV zaczyna następować upadek Sławkowa. Dodatkową przyczyną były ciągłe wojny prowadzone na pograniczu Śląska i Małopolski. W latach 1433-1434 najazdy husyckie spowodowały poważne uszkodzenia zamku. Ostateczny cios zadały mu w 1455 r. oddziały zaciężne morawianina Jerzego Stosza z Olbrachtowic oraz Mikołaja Świeborowskiego. W XVI wieku biskupi poza fosą zamku zbudowali nowy dwór. Stary zamek powoli popadał w całkowitą ruinę aż do całkowitego zatarcia jego charakteru. Przeprowadzone prace archeologiczne pozwoliły ustalić pierwotny zarys zamku oraz odsłoniły pozostałości wieży obronno-mieszkalnej. W 1990 ruiny poddane zostały pracom konserwatorskim i zabezpieczone jako rezerwat archeologiczny.