Zamek w Rzeszowie
W roku 1354 król Kazimierz Wielki nadał Rzeszowowi prawa lokacyjne i podarował go swemu rycerzowi i dyplomacie Janowi Pakosławicowi ze Stróżysk. Jego potomkowie przyjęli jak to było praktykowane nazwisko Rzeszowscy. Źródła pisane wspominają o istnieniu w XIV obronnego dworu określanego mianem „castrum„. Po śmierci ostatniego z Rzeszowskich w roku 1583 miasto staje się własnością Mikołaja Spytka Ligęzy. Nowy właściciel przystępuje do budowy obronnej rezydencji. Wzniesiona została na południe od miasta na cyplu lessowego wzgórza usytuowanego wśród rozlewisk Wisłoka. Była to budowla murowana piętrowa dwutraktowa z przelotową sienią na planie zbliżonym do prostokąta. Otaczał ją mur z kamienia o grubości 1,5m ze szczelinowymi strzelnicami. W narożnikach płd-wsch i płd-zach znajdowały się kwadratowe baszty. Zamek w Rzeszowie nie był zbyt warowny skoro w roku 1603 bratanek Ligęzy Andrzej Ligęza z Piotraszówki zdobył go po kilkudniowym oblężeniu i ostrzale artyleryjskim. Jego zaciężne oddziały spaliły przedmieścia oraz złupił miasto. Przyczyną konfliktu był rodziny spór Ligęzów w sprawie podziału majątku.
Atmosfera jaka zapanowała w Polsce po klęsce pod Cecorą spowodował że około roku 1620 Ligęza przystąpił do przebudowy swej rezydencji w stylu palazzo in fotezza. Usypano ziemne wały i bastiony bez kazamatów częściowo obmurowane kamienno-ceglanym płaszczem. Całość otoczono nawodnioną fosą. Stare mury kurtynowe wykorzystano jako ściany zewnętrzne trzech nowych skrzydeł. Skrzydło północne powstało z wykorzystaniem dotychczasowego dworu obronnego. Powstały dzięki temu wewnętrzny dziedziniec ozdobiono arkadami. Zamek wyposażono w artylerię i stałą załogę wojskową. Mimo nie ukończenia wszystkich prac już w roku 1624 udało sie zamkowej załodze obronić przeprawy na Wisłoku przed tatarskim czambułem. Ligęza zmarł w roku 1637. Rzeszów wraz z zamkiem odziedziczyła jego młodsza córka i jej mąż Jerzy Sebastian Lubomirski.
W roku 1667 właścicielem rzeszowskiego zamku zostaje późniejszy kasztelan krakowski i wielki hetman koronny Hieronim Augustyn Lubomirski. Ustanawia on Rzeszów główną siedzibą swego ogromnego majątku. Po roku 1682 rozpoczęto prace pod kierownictwem Tylmana z Gameren mające na celu rozbudowę zamku. W jej wyniku powstało czteroskrzydłowe dwukondygnacyjne założenie z piętrową bramą na osi skrzydła zachodniego. W fortyfikacji zewnętrznej powstała kryta droga osłonięta przeciwałem. Przed bramą wzniesiono duży rawelin. Obok zamku zbudowano Pałac Letni wraz z ogrodem. Z powodu częstych zmiany orientacji politycznej Lubomirskiego zamek często był oblegany i zajmowany przez różne wojska koronne rosyjskie szwedzkie i saskie. Kolejne prace przy rozbudowie fortyfikacji zamku w Rzeszowie były prowadzone w połowie XVIII wieku. Prace nadzorował Karol Henryk Wiedemann.
Po pierwszym rozbiorze Polski w roku 1772 Rzeszów został zajęty przez Austriaków. Kurczący się majątek Lubomirskich spowodował że zaczęło brakować pieniędzy na utrzymanie zamku i przenieśli swą rodową siedzibę do Charzewic koło Rozwadowa. W roku 1820 Jerzy Roman Lubomirski sprzedał zamek rządowi austriackiemu który przeznaczył go na sąd i więzienie. Na potrzeby osadzonych do północnej kurtyny zostaje dobudowany trzykondygnacyjny budynek. Dużym zmianom ulega otoczenie zamku. Zniwelowano rawelin usypano groblę do bramy likwidując most zwodzony. Zamkowe ogrody przeznaczono pod zabudowę.
Dnia 1 maja 1902 r. rozpoczęto kolejny remont obiektu. Stwierdzono wówczas że stan murów i fundamentów jest tak zły że ich naprawa jest nieopłacalna. Postanowiono rozebrać stare mury i wzniesiono nowe trzykondygnacyjne budynki. Zlikwidowano wały i przedpiersia naroża bastionów ozdobiono wieżyczkami tzw. kawalierami z których każda ma swojego patrona umieszczonego na ozdobnym kartuszu. Po roku 1956 zamek przestał pełnić funkcję więzienia. Obecnie jest siedzibą Sądu Wojewódzkiego.
