Zamek w Rynie

Na wzniesieniu pomiędzy jeziorami Ryńskim i Ołów w połowie XIV wieku Krzyżacy wznieśli strażnicę. Strzegła ona linii Wielkich Jezior przed pogańską wówczas Litwą. Jednak jej niewielkie rozmiary i prawdopodobnie drewniano-ziemne umocnienia okazały się niedostateczne w czasie najazdu litewskiego księcia Kiejstusa. Warownia uległa zniszczeniu i wtedy zapadła decyzja o zastąpieniu jej murowanym zamkiem. Budowę rozpoczęto w roku 1377 z inicjatywy wielkiego mistrza Winricha von Kniprode.

Zamek założono na planie prostokąta o wymiarach 44×52. W pierwszym etapie wzniesiono mury obwodowe oraz skrzydło płd-wsch i kwadratową wieżę w narożniku zachodnim. W roku 1393 Ryn staje się samodzielnym komturstwem. Główny dom mieszkalny zostaje rozbudowany w celu dostosowania go dla potrzeb konwentu. Piwnice otrzymały krzyżowe sklepienia również w przyziemiu utworzono salę ze sklepieniem krzyżowym wspartym na trzech filarach. Na pierwszym piętrze znalazły się kaplica kapitularz oraz mieszkanie komtura którym został brat wielkiego mistrza Fryderyk Wallenrod. Wyższe poziomy przeznaczono na zbrojownię i magazyny. Od strony dziedzińca zbudowano piętrowy drewniany krużganek. Wskutek późniejszych przebudów trudno ustalić obecnie wygląd pozostałych budynków otaczających dziedziniec. Wjazd do zamku prowadził od wschodu przez podzamcze na terenie którego znajdowały się folwark z całym zapleczem gospodarczym oraz kuszarnia. Całe założenie otaczały fosy zasilane wodami jeziora Orłów. Bliskość obfitujących w ryby jezior spowodował że komturowi podlegała flotylla statków rybackich a na zamku umieszczono urząd Fischmeistra.

Komturstwo ryńskie istniało do roku 1422 a po jego likwidacji zamkiem zarządzał prokurator. Po II pokoju toruńskim w 1468 reaktywowano komturstwo które istniało do sekularyzacji Zakonu w roku 1525. Po utworzeniu państwa elektorskiego przystąpiono do rozbudowy zamku przeznaczonego na siedzibę starosty. Powstało skrzydło płd-zach z przejazdem bramnym oraz gruntownie przebudowano skrzydło płn-zach. Do budynku płd-wsch dostawiono okrągłą wieżę schodkową. W pierwszej połowie XVII dawna krzyżacka warownia została przekształcona w wygodną myśliwską rezydencję. Od tego czasu aż do roku 1752 na zamku rezydował wójt z tytułem książęcego łowczego.

Podczas „potopu” w roku 1657 Warmię najeżdżają oddziały Tatarów pod dowództwem hetmana Gosiewskiego walczące po stronie Polski. Najeźdźcy z istnie wschodnim okrucieństwem wymordowali mieszkańców Rynu i okolicznych wsi oraz spalili miasto. Ten sam los spotkał zamek który od tego momentu powoli zaczął popadać w ruinę.

W drugiej połowie XVIII wieku zrujnowany obiekt zostaje opuszczony a następnie w roku 1794 wystawiony na licytację. Często zmieniający się właściciele w niewielkim stopniu poprawiają jego stan techniczny. Sytuacja zmienia się w roku 1853 kiedy to zamek nabyła rejencja gabińska z zamiarem zaadaptowania go na więzienie. Poważnej przebudowie uległy wtedy zamkowe wnętrza. W roku 1881 potężny pożar niszczy prawie całą zabudowę zamku. Odbudowa wypalonych skrzydeł trwa do roku 1911. Efektem remontu jest obecny neogotycki wygląd z charakterystycznymi narożnymi wieżyczkami. Przeprowadzone na przestrzeni wieków wielokrotne przebudowy zupełnie pozbawiły bryłę zamku jego pierwotnego gotyckiego wyglądu. Z dawnej krzyżackiej warowni zachowały się jedynie fragmenty sklepionych piwnic.