Zamek w Rybniku

Budynek dzisiejszego sądu w Rybniku zwany powszechnie zamkiem powstał wprawdzie pod konie wieku XVIII lecz w jego murach zachowały się relikty średniowiecznej warowni. Trudno jednoznacznie stwierdzić kiedy powstał rybnicki zamek. Ostatnie badania archeologiczne datują czas jego powstania na wiek XIII. Jednak część historyków uważa że już pod konie XII wieku istniał w tym miejscu obronny gród. Niewykluczone że stanowił wówczas fragment południowej linii obronnej wczesnopiastowskiego państwa polskiego. Była to zapewne budowla drewniana otoczona ziemnym wałem. Na początku XIII wieku był przez pewien czas siedzibą klasztoru norbertanek przeniesionych potem do Czarnowasów koło Opola.

W okresie rozbicia dzielnicowego Rybnik znalazł się w granicach księstwa opolskiego a następnie raciborskiego. W tym czasie zamek składał się z kamienno-ceglanego domu wzniesionego na planie prostokąta o wymiarach 9,4×22,8 m wzmocnionego w narożach. Nadal otaczały go ziemne wały a dodatkowym walorem obronnym były rozlane wokół stawy. Zamek nie miał charakteru rezydencji lecz był typową budowlą obronną ze stałą załogą zbrojną. W XIV wieku nastąpiła jego rozbudowa. Budynek został powiększony w kierunku wschodnim o 3m. W następnej kolejności całe założenie otoczono kamiennym murem. We wschodniej kurtynie umieszczono wjazd wzmocniony czworoboczną wieżą bramną. W XV wieku Rybnik i Pszczyna stały się na krótko terytorium samodzielnego księstwa wieku a rybnicki zamek był siedzibą księcia Wacława.

Po utracie Rybnika przez Wacław w roku 1473 miasto stało się tzw. państwem zastawnym. Zamek został siedzibą urzędników sprawujących rządy w imieniu właściciela. Ponieważ z reguły mieszkali oni z dala od Rybnika toteż pozbawiony należytej opieki stary gotycki zamek zaczął popadać w ruinę. W XVII wieku właścicielem miasta został Jan Bernard Prażma. Około roku 1650 rozpoczął on wyburzanie starego zamczyska i w to miejsce zaczął wznosić rezydencję pałacową. W roku 1652 ukończona została nowa kaplica zamkowa o czym wspomina opis wizytacji przeprowadzonej przez biskupów wrocławskich. Po śmierci Prażmy kolejni właściciele Oppersdorfowie kontynuowali rozpoczęte prace. Wystawiony przez nich nowy zamek był to dwupiętrowy masywny budynek kryty gontem węższy po bokach od dzisiejszego budynku Sądu. Z tyłu posiadał więżę rozebraną około roku 1758. Kolejnymi właścicielami Rybnika zostali w roku 1682 hrabiowie Węgierscy. Ich zasługa jest wzniesienie w latach 1776-78 dwóch bocznych skrzydeł przylegających bezpośrednio do głównego gmachu.

W roku 1788 rybnickie państwo stanowe od rodziny Węgierskich wykupił król pruski Fryderyk Wilhelm II. Zamek został przeznaczony na przytułek dla inwalidów wojennych. Rozebrany został główny budynek a na fundamentach starego gotyckiego zamku wzniesiono nowy gmach. Jego boki wystawały poza boczne skrzydła na teren byłej fosy. Nowy „dom inwalidów” połączono z wzniesionymi przez Węgierskich barokowymi skrzydłami schodkowymi przejściami. Pracami adaptacyjnymi kierował Fryderyk Ilngner. Dokonana przez niego w roku 1789 przebudowa zamku nadała mu dzisiejszy wygląd.

Obecnie jest to budowla murowana otynkowana zwrócona elewacja frontową na wschód. Założona na planie podkowy składa się z dwupiętrowego budynku z dwoma prostopadłymi piętrowymi skrzydłami. Aktualnym użytkownikiem obiektu jest Sąd.