Zamek w Rogóźnie
Górujące nad ujściem rzeczki Gardęgi do Osy wzgórze to miejsce gdzie zachowały się ruiny jednej z najstarszych warowni krzyżackich na Ziemi Chełmińskiej. Pierwotnie znajdował się tu wczesnośredniowieczny gród. Po jego zdobyciu przez rycerzy Zakonu Krzyżackiego zostaje w latach 1250-60 wzniesiona na jego miejsce drewniano-ziemna strażnica. Jej zadaniem było strzec drogi z Grudziądza do Pomezanii. Pod koniec XIII wieku strażnicę przebudowano na murowany zamek. Składał się on z trzech części. Szczyt wzgórza zajmował zamek główny oraz wewnętrzne podzamcze nazywane również zamkiem średnim. Na sąsiednim oddzielonym głębokim jarem wzgórzu znajdowało się rozległe podzamcze zewnętrzne.
Zamek właściwy wzniesiony został na planie prostokąta. Składał się z czteroskrzydłowej nieregularnej zabudowy otaczającej niewielki wewnętrzny dziedziniec z cembrowaną studnią pośrodku. Przypuszcza się że najbardziej okazałym budynkiem było skrzydło południowe mieszczące kaplicę i infirmerię. W skrzydle zachodnim znajdował się refektarz natomiast w północnym były pomieszczenia kuchni. Wjazd do zamku prowadził przez umieszczoną w skrzydle wschodnim bramę i most przerzucony nad fosą oddzielająca go od wewnętrznego podzamcza. Całość otaczał mur łączący się z fortyfikacjami zamku średniego. Dodatkowa obronę stanowiły dwie narożne wieżyczki budynku zachodniego.
Zajmujące wschodnią część wzgórza podzamcze wewnętrzne otaczały wzmocnione basztami mury na odcinku południowym podwójne. Głównym obiektem obronnym tej części zamku była potężna siedmiokondygnacyjna wieża bramna. Strzegła ona wspartego na ceglanych filarach częściowo zwodzonego mostu. Sklepiony przejazd przez wieżę zamykała brama i opuszczana brona. Oddzielone stromym jarem przekształconym w głęboką suchą fosę podzamcze zewnętrzne zajmowało obszar 4,5 hektara. Założone na planie trapezu posiadało własny system obronny. Otaczały go mury a od wschodu także fosa wzmocnione licznymi wieżami i otwartymi od wewnątrz basztami. Na teren podzamcza prowadziły dwie drogi. Jedna wiodła od wschodu broniona trzykondygnacyjną wieżą bramną druga prowadziła przez długą szyję przedbramia od zachodu otaczając wzgórze z zamkiem właściwym. Na terenie podzamcza mieściły się budynki mieszkalne dla służby oraz zabudowania gospodarcze.
Do roku 1326 zamek w Rogóźnie był siedzibą komturstwa a później wójtostwa. Po przegranej przez Krzyżaków w 1410 roku bitwie pod Grunwaldem został na krótko zajęty przez wojska polskie. Ponownie polskie oddziały zajęły zamek w 1414 podczas tzw. „wojny głodowej”. Po wybuchu wojny trzynastoletniej zajęty został przez członków Związku Pruskiego. Krzyżacy przed opuszczeniem zamku wzniecili pożar jednak spowodowane nim straty nie były zbyt poważne. Po zawarciu w roku 1466 II pokoju toruńskiego Ziemia Dobrzyńska powraca do Polski. Wyremontowany z wojennych zniszczeń zamek w Rogoźnie staje się siedzibą starosty a od 1590 zarządu ekonomi królewskiej.
Wiek XVII to kres świetności dawnej krzyżackiej warowni. W wyniku kolejnych wojen polsko-szwedzkich poważnie uszkodzony zamek zaczyna popadać w ruinę. Po przejęciu go w roku 1772 przez władze pruskie z rozkazu króla Fryderyka II rozpoczyna się jego rozbiórka. Uzyskany materiał budowlany posłużył do budowy cytadeli w Grudziądzu. Dopiero na początku XX wieku przeprowadzono pierwsze prace konserwatorskie a międzywojenne władze polskie uznały relikty zamku za zabytek.
Obecnie teren podzamcza zewnętrznego stanowi własność prywatna natomiast zbocza wzgórza zamkowego część rezerwatu przyrody „Rogóźno-zamek”. Najlepiej zachowana jest wieża bramna zamku średniego duże fragmenty otaczającego go muru z narożną cylindryczna wieżyczką oraz filary mostu. Również na podzamczu zobaczyć możemy duże fragmentu murów z otwartymi od wewnątrz basztami które zostały wkomponowane w istniejące zabudowania gospodarcze. Miejsce w którym stał zamek górny porasta las i zobaczyć można jedynie słabo czytelne fragmenty murów przyziemia.
Chciałbym w tym miejscu podziękować właścicielowi terenu na którym znajdują się ruiny za możliwości ich zwiedzenia i oprowadzenie po zamkowym wzgórzu. Należy tylko sobie życzyć aby znalazły się środki na utrzymanie zabytku i udostępnienie go zwiedzającym.
