Zamek w Płocku
Ślady osadnictwa na terenie Płocka sięgają czasów pierwszych Piastów. Na stromej wiślanej skarpie, zwanej Wzgórzem Tumskim, powstał drewniano-ziemny gród i podgrodzie. Za panowania króla Bolesława Śmiałego jego brat Władysław Herman otrzymał Mazowsze, a za swą główną siedzibę wybrał Płock i to jemu zawdzięcza on swój rozwój. W obrębie obwarowań grodu powstało murowane palatium księcia oraz rotunda. W roku 1075 w Płocku zostało ustanowione biskupstwo, co wiązało się z jego dalszym rozwojem. Biskup wraz ze sprowadzonymi benedyktynami zamieszkali na terenie grodu. Po śmierci brata i objęciu przez Władysława Hermana w roku 1079 władzy w Polsce, Płock nadal pozostał miejscem gdzie najchętniej przebywał. Z uwagi na fakt, że w tym czasie Kraków został zajęty przez Wratysława Czeskiego, Płock był wówczas formalną i rzeczywistą stolicą kraju. W płockim grodzie przyszedł na świat syn Władysława Hermana przyszły król Polski Bolesław Krzywousty. Tu też został pochowany obok swego ojca.
Po śmierci Bolesława Krzywoustego w roku 1138 i podziale dzielnicowym Płock stał się stolicą księstwa mazowieckiego, a później w wyniku dalszych podziałów księstwa płockiego i przyłączonych doń ziem. Być może za panowania księcia mazowieckiego Bolesława II na Wzgórzu Tumskim, w miejsce grodu zaczął powstawać murowany zamek, jednak jak na razie nie jest to jednoznacznie potwierdzone. W roku 1351 bezpotomnie umiera książę płocki Bolesław III, a jego księstwo zostaje podzielone. Większość przypada książętom mazowieckimi, natomiast sam Płock otrzymuje król polski Kazimierz Wielki. Mając na uwadze strategiczne położenie płockiego grodu i jego zagrożenie ze strony Litwy i Zakonu Krzyżackiego, wznosi on gotycki zamek. Jednocześnie lokuje miasto ma prawie chełmińskim i otacza je murami obronnymi.
Wzniesiony przez Kazimierza Wielkiego gotycki zamek składał się z dwóch części. Obszernego castrum położonego na terenie dawnego podgrodzia oraz mniejszego castellum w miejscu grodu. Zamek w Płocku miał plan półkola, którego prosty odcinek biegł wzdłuż Wisły. Otoczony był podwójnym obwodem ceglanych murów i przekopem oddzielającym go od miasta. Główny budynek mieszkalny usytuowany był wzdłuż zachodniego załamanego odcinka murów. Od południa przylegała do niego Wieża Szlachecka ośmioboczna z czworoboczną podstawą. Natomiast od północy znajdowała się druga wieża zwana Zegarową. Pozostałe budynki wzniesiono wzdłuż muru południowego i wschodniego. Wjazd do zamku prowadził od zachodu wzdłuż skarpy wiślanej. Druga zamkowa brama była umiejscowiona w części płn na wysokości bramy Grodzkiej w murach miejskich.
Po śmierci króla Kazimierza Wielkiego w roku 1370 Płock wraca we władanie książąt mazowieckich. W ich posiadaniu zamek płocki pozostaje do roku 1495, kiedy to po śmierci ostatniego księcia płockiego Janusza II, Jan Olbracht przyłączył księstwo płockie do Korony. W tym okresie zamek stracił swe militarne znaczenie i zaczął podupadać. Wieżę zamku zwaną Zegarową przekształcono w dzwonnicę katedralną, a w połowie XVI wieku przebudowano. W roku 1532 w wyniku osunięcia się skarpy do Wisły runęła cześć zamkowych murów. Odbudowa zamku nastąpiła z inicjatywy króla Zygmunta Starego. W południowej części Wzgórza Tumskiego na terenie castrum wzniesiony został nowy budynek na planie prostokąta otoczony zabudowaniami gospodarczymi. Dawny gotycki zamek został natomiast w roku 1538 przekazany benedyktynom na klasztor. Zakonnicy wzdłuż muru obronnego wznieśli budynki w późnogotyckim stylu i kościół pod wezwaniem św. Wojciecha przylegający szczytem do wieży. Drugie skrzydło klasztoru stanęło między kościołem, a Wieżą Zegarową dzięki czemu powstał wewnętrzny dziedziniec. Na początku XVII wieku obiekt przebudowano w stylu barokowym. Wtedy też Wieża Zegarowa otrzymała obecny barokowy hełm. W czasie wojny północnej w roku 1705 Szwedzi zniszczyli i ograbili opactwo. Benedyktyni przebywali w Płocku do roku 1781. Po ich przeprowadzce do Pułtuska opactwo zostało przebudowane i przeznaczone na seminarium duchowne. Kościół św. Wojciecha został zlikwidowany i podzielony na trzy kondygnacje. W roku 1796 Wieża Szlachecka zwana dawnej Wysoką została obniżona. W roku 1866 budynki skonfiskowały władze carskie i utworzyły w nim gimnazjum żeńskie. Po I wojnie światowej obiekt stał się ponownie własnością Kościoła. Utworzono w nim szkołę organistowską oraz mieszkania prywatne. Obecnie jest siedzibą Muzeum Diecezjalnego w Płocku i Kurii Diecezjalnej.
Po dokonanej przez pruskich zaborców rozbiórce zamkowych murów, niewiele zachowało się z dawnego zamku w Płocku. Przetrwały obie wieże Zegarowa i Szlachecka oraz zachodnia ściana opactwa będąca fragmentem gotyckiego muru obronnego o 2,5m grubości. Podczas prac archeologicznych pod Wieżą Zegarową udało się odnaleźć relikty palatium Władysława Hermana.
