Zamek w Pakości

Pierwsza informacja o położonej nad Notecią osadzie Pakość pochodzi z roku 1243 i związana jest z budową kościoła św. Jakuba. Kolejna z roku 1259 wzmiankuje o obronnym grodzie.

W połowie XIV wieku osada której właścicielem była rodzina Leszczyców otrzymuje prawa miejskie nadane przez króla Kazimierza Wielkiego. Prawdopodobnie wtedy pośród nadrzecznych bagien Noteci wzniesiony zostaje zamek. Uważa się że było to założenie na planie kwadratu o wymiarach 30 m. Zamek w Pakości składał się z ceglanego muru usadowionego na kamiennym fundamencie wspartego w narożach skarpami. Zabudowa wewnętrznego dziedzińca początkowo była zapewne drewniana. Dopiero pod koniec wieku wzdłuż kurtyn południowej i wschodniej zbudowano domy murowane.

W pierwszej połowie XV wieku z inicjatywy ówczesnego właściciela zamku Tomasza z Kościelca piastującego urząd starosty generalnego Wielkopolski przystąpiono do rozbudowy obiektu. Przed licem muru zachodniego wzniesiono wieżę bramną wspartą przyporami. Posiadała ona zwodzony most przez który prowadził wjazd na zamkowy dziedziniec. Nizinne położenie zamku oraz bliskość rzeki umożliwiały otoczenie go nawodnioną fosą zwiększając tym samym jego walory obronne.

Pod koniec wieku XV wzniesiony zostało kolejne skrzydło zamku wzdłuż muru zachodniego. Na początku wieku następnego do zewnętrznej ściany kurtyny północnej dostawiono budynek o charakterze rezydencjonalnym. W roku 1610 właścicielami miasta i zamku zostają Michał Zygmunt i Paweł Działyńscy. Nasilający się na początku wieku XVII ruch husycki którego przedstawiciele przybyli także do Pakości skłania miejscowego księdza Wojciecha Kęsickiego do budowy Kalwarii poświęconej kultowi Męki Pańskiej. Szybko rosnący kult miejsca i coraz większe rzesze pielgrzymów przerosły siły księdza. W roku 1631 Działyńscy za zgodą prymasa Macieja Lubeńskiego sprowadzają do Pakości ojców reformatorów. Siedzibą konwentu zakonu staje się podarowany im na własność zamek. W jednym z zamkowych skrzydeł urządzony zostaje kościół pw. św. Bonawentury natomiast reszta zabudowań zostaje przebudowana na klasztor. Przeprowadzone w następnych latach kolejne przebudowy pozbawiły obiekt cech obronnych.

W roku 1837 władze pruskie dokonują kasaty konwentu. Ojcowie franciszkanie powracają do klasztoru dopiero w roku 1971. Przeprowadzony wówczas remont spowodował zniszczenie wielu ukrytych w klasztornych murach reliktów gotyckich . Obecnie najbardziej czytelną pozostałością zamku w Pakości jest dawna wieża bramna przekształcona w kościelną kaplicę.