Zamek w Oławie

Już w roku 1149 po raz pierwszy pojawia się nazwa wsi Olaua. Szybki rozwój osady powoduje że w XIII wieku miasto staje się siedzibą kasztelani. Kasztelan urzędował na zamku który znajdował się w płd-wsch części miasta. Obiekt posiadał najprawdopodobniej dwie wieże północną oraz powiązaną z fortyfikacjami miejskimi wieżę południową. Wzniesiony na planie nieregularnego wieloboku posiadał zapewne duży dziedziniec wokół którego zbudowano budynki mieszkalne. W roku 1428 podczas wojen husyckich zamek został zdobyty i zniszczony. Jego pozostałości istniały do końca wieku XVII.

W drugiej połowie XIV wieku książę legnicko-brzeski Ludwik I w płn-zach części miasta zbudował nowy dwór. Wzniesiony został w pobliżu ujścia rzeki Oławki do Odry na planie zbliżonym do trapezu. Od północy znajdowała się wieża bramna zbudowana na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 6×6,7 m mająca około 20 m wysokości. W dolnej części była wykonana z kamienia łupanego w górnej z cegły. Całe założenie otaczał mur i nawodniona fosa. Około roku 1540 za rządów księcia Fryderyka II miała miejsce przebudowa zamku. Jej efektem było miedzy innymi wzniesienie czterech wydłużonych bastei.

W latach 1587-1600 za panowania księcia Joachima Fryderyka i jego następcy Jana Jerzego zniszczony zamek został odbudowany i powiększony. Pracami kierował architekt Bernhard Niuron. Gotycką siedzibę przekształcono w renesansową rezydencję pokrytą sgraffitowymi dekoracjami. Wieżę bramną nakryto hełmem. Otaczające zamek wały ziemne zmodernizowano przystosowując do użycia broni palnej. Kolejna przebudowa zamku miała miejsce w latach 1659-80. Jej inicjatorem był książę wołowski Chrystian. Po jego śmierci prace kontynuowała wdowa po nim księżna Luiza von Anhalt. Wtedy powstał czterokondygnacyjny budynek z otwartą loggią od strony dziedzińca nazwany „pałacem Luizy”. Zlikwidowano fosy a na ich miejscu założono ogród. Zamkowe wnętrza wraz z kaplicą otrzymały barokowy wystrój.

W latach 1691-1737 zamek znajdował się w rękach królewicza Jakuba Leopolda Sobieskiego. Po jego śmierci obiekt zaczął podupadać. Zaczął być wykorzystywany jako magazyn wojskowy i szpital polowy. W latach trzydziestych XIX wieku dokonano rozbiórki ponad połowy zamkowych budynków a część środkowego skrzydła zaadaptowano na kościół.

Po zniszczeniach z roku 1945 zamek został odbudowany z przeznaczeniem na potrzeby administracji. Do naszych czasów zachował się jedynie barokowy pałac księżnej Luizy z zachowanym portalem ozdobionym herbem rodowym Anhalt. Z dawnego skrzydła północnego pozostał tylko fragment gotyckiego muru.