Zamek w Myślenicach
Na prawym brzegu rzeki Raby, na zboczu góry Ukleiny zwanym Zamczysko, zachowały się ruiny tajemniczego zamku. Dokumenty źródłowe milczą na temat jego fundatora. Dzięki badaniom archeologicznym ustalono, że warownia powstała na przełomie XIII i XIV wieku. Pierwsza wzmianka potwierdzająca istnienie zamku w Myślenicach pochodzi z roku 1342. Mówi ona o istniejącej tu komorze celnej na drodze łączącej Kraków z Węgrami. Mogłoby to sugerować, że zamek był własnością królewska, a inicjatorem budowy król Kazimierz Wielki. Istnieją także hipotezy mówiące, że zamek wzniósł pierwszy wójt Myślenic Hanko.
Głównym elementem zamku była cylindryczna murowana wieża, do budowy której posłużył miejscowy piaskowiec. Jej średnica zewnętrzna wynosiła 10,2 metra, wewnętrzna 2,5 metra, a grubość muru przekraczała 4m. Prawdopodobnie posiadała krenelaż i stożkowy dach kryty gontem. Wieżę wzniesiono na krańcu cypla o wymiarach 50x60m, odciętego dwoma głębokimi rowami z wałem ziemnym pośrodku. Obok wieży, od strony rzeki, znajdował się majdan o nieregularnym kształcie o wymiarach około 11×17 metrów. Dotychczasowe badania nie ujawniły innych murowanych elementów zamku. Przypuszcza się, że ewentualne budynki zapewne o charakterze gospodarczym były drewniane, a całość otoczona była częstokołem.
Zamek funkcjonował prawdopodobnie do połowy XV wieku. Świadczyć o tym mogą wydarzenia z roku 1457 opisane przez Jana Długosza. Jak podaje kronikarz, Myślenice zostały zajęte przez zaciężne wojska pod dowództwem Kawki i braci Świeborowskich, domagających się wypłaty zaległego żołdu za wyprawy do Prus. Przeciwko zbuntowanym najemnikom król Kazimierz Jagiellończyk wysłał wojsko. Doszło do potyczki, przy okazji której spłonęło miasto Myślenice. Brak w relacji Długosza wzmianki o zamku może sugerować, że nie przedstawiał on już wówczas większej wartości militarnej, a być może był już w ruinie.
Jak na razie nie udało się także ustalić kiedy kamienna wieża została wysadzona w powietrze. Według niektórych przekazów, mogło to mieć miejsce na przełomie XV/XVI wieku. Dokonano tego na rozkaz króla, ponieważ zamek stał się siedzibą rycerzy zbójników, napadających na podróżujących pobliskim traktem kupców. Trudno powiedzieć ile w tej opowieści jest prawdy, bowiem wiele zamków których historia ginie w mroku dziejów, łączona jest z rycerzami rabusiami. Inna hipoteza mówi, że wieża została zniszczona w wieku XIX przez poszukiwaczy skarbów. Do naszych czasów z zamku w Myślenicach zachowały się jedynie sporych rozmiarów fragmenty kamiennych murów, rozrzucone na stokach góry i na majdanie, obecnie gęsto porośniętym drzewami.
W roku 1513 Mikołaj Jordan dokonał nowej lokacji Myślenic. Jego syn Wawrzyniec Spytek Jordan kilka lat po objęciu wójtostwa myślenickiego, wybudował duży dwór obronny, otoczony nawodnioną fosą i parkanem zwany „Nowym Zamkiem”. Wiadomo, że znajdował się on wśród mokradeł, na wschód od miasta w okolicy dzisiejszej ulicy Żeromskiego. W 1773 roku opuszczony dwór został rozebrany, a teren na którym się znajdował zniwelowano.
W latach 80-tych XVIII wieku na terenie dawnego zespołu dworskiego, wybudowany został przy użyciu materiałów pochodzących z rozebranego dworu Spytka Jordana budynek administracyjny, przeznaczony dla zarządców majątków dworskich. Wzniesiony w stylu późnego baroku budynek, posiadał plan prostokąta wspartego w narożach masywnymi szkarpami. Na przełomie XIX/XX wieku miała miejsce częściowa zmiana detali elewacji, większa przebudowa wnętrz nastąpiła w latach 70-tych XX wieku. Obecnie w budynku stojącym przy ulicy Mikołaja Reja 13 mieści się siedziba Starostwa Myślenickiego.
