Zamek w Melsztynie
Z pomiędzy drzew porastających strome wzgórze nad Dunajcem wyłaniają się ruiny rycerskiego zamku. Na podstawie źródeł pisanych wiadomo że budowę zamku rozpoczął w 1340 r. kasztelan krakowski Spycimir. Prace przy budowie zostały ukończone przed 1352 r. Pierwotnie zamek na planie nieregularnego wieloboku zajmował wschodni kraniec wzgórza. Wykorzystywał strome a miejscami nawet urwiste stoki wznoszące się ponad 40 m. ponad poziom Dunajca. Składał się z budynku mieszkalnego z wysuniętą na zewnątrz okrągłą wieżą cysterny oraz zabudowań gospodarczych. Pierwszy pewny dokument dotyczący zamku w Melsztynie datowany jest na 26 lipca 1364 i dotyczy aktu erekcyjnego kaplicy zamkowej.
Zamek pierwotnie pełnił funkcje rezydencji rycerskiej możnego rodu Melsztyńskich. Pod koniec XIV wieku nastąpiła rozbudowa warowni. Na zachodniej krawędzi wzgórza wzniesiona została wysoka pięciokondygnacyjna wieża na planie prostokąta. Pełniła ona funkcję militarno-mieszkalną o czym świadczą otwory strzelnicze na dwóch dolnych kondygnacjach oraz na najwyższej. Piętra trzecie i czwarte służyły jako pomieszczenia mieszkalne. Stary i nowy zamek zostały połączone murem zamykając jednym obwodem obronnym całe założenie. Od zachodu i południa został wybudowany mur oporowy wyrównujący poziom na dziedzińcu oraz wzmacniający mur przed obsunięciem. U podnóża wieży od strony północno-wschodniej znajdował się budynek bramny przez który prowadził wjazd na zamek.
Około roku 1461 nastąpiła kolejna rozbudowa systemu obronnego zamku umożliwiająca wykorzystanie broni palnej. Tendencje do zwiększania walorów obronnych przez Melsztyńskich swej rodowej siedziby należy łączyć z ich udziałem w ruchu husyckim i przejściem do opozycji w stosunku do dworu królewskiego. Od strony północnej wzniesiono umocnienia ziemne co spowodowało przesunięcie pierwszej linii obrony na dalszą odległość. Umocniono również bramę główną.
W roku 1511 Melsztyn zostaje sprzedany i staje się własnością Jordanów. W połowie XVI wieku następuje przebudowa najstarszej części zamku w stylu renesansowym na rezydencję magnacką. Powstała wówczas dwukondygnacyjna jednotraktowa budowla wzniesiona na osi wschód-zachód. W dolnej kondygnacji znajdowały się strzelnice szczelinowe natomiast górna kondygnacja miała charakter reprezentacyjno-mieszkalny.
Zamek w niezmienionym stanie dotrwał prawie do końca XVIII wieku mimo że zmieniali się jego właściciele. Od roku 1601 byli nimi Tarłowie a od 1744 Lanckorońscy. Oparł się nawet atakom Szwedów w XVII wieku. Tragiczny dla melsztyńskiego zamku okazał się rok 1771 kiedy to najpierw został zajęty przez konfederatów barskich a następnie zdobyty i spalony przez wojska rosyjskie. Od tego momentu zamek znajduje się w ruinie.
Pierwsze prace badawcze oraz zabezpieczające mury podjęto już w latach 1829-55 przy udziale architektów i historyków sztuki. Obecnie najlepszy stan wykazują dwa skrajne fragmenty założenia. Od wschodu widoczne są kamienne ściany zachowane miejscami do poziomu otworów okiennych natomiast od zachodu wieża mieszkalna z kamienia i cegły. Przetrwała ona w postaci trzech ścian o wysokości 25 m. Między ścianami wschodnimi a wieżą znajduje się częściowo zachowany mur biegnący północnym skrajem wierzchołka. Jest on zbudowany z piaskowca i ma liczne otwory strzelnicze. Od strony południowej wzgórze zabezpieczone jest murem ceglanym o wysokości 4-5 m. W środkowej części zamku znajduje się otwór powstały w wyniku zapadnięcia się sklepienia pomieszczenia niższej kondygnacji. Umocnienia ziemne oraz fosa są obecnie słabo czytelne w terenie.
