Zamek  w Lipiu

Już we wczesnym średniowieczu na cyplu wysoczyzny o stromych zboczach opasanego zakolem rzeki Mogilicy, znajdował się obronny gród. Otaczał go kamienno-ziemny wał o wysokości 2,5 m. W roku 1277 książę pomorski Barnim I sprzedał biskupowi kamieńskiemu Lipie, wraz z przyległymi ziemiami położone w kasztelani kołobrzeskiej. Biskup Herman v. Gleichen wykorzystując walory obronne miejsca po dawnym grodzie, wzniósł zamek w źródłach pisanych nazywany „castrum Tharnhus”. Badania przeprowadzone na terenie gdzie stał zamek nie potwierdziły jednoznacznie jednak tego faktu. Być może początkowo obiekt był drewniany i dopiero w połowie XIV wieku zbudowany został murowany. Zamek powstał na odciętym suchą fosą końcu wysoczyzny, którego strome zbocza o wysokości dochodzącej do 25m zapewniały naturalna ochronę. W pierwszej fazie zbudowany został kamienno-ceglany budynek na planie prostokąta o wymiarach 9,3×17,5m. Wzniesiony obiekt miał zapewne cechy wieży obronno-mieszkalnej i stanowił ważny punkt strategiczny, broniący posiadłości kościelnych przed Brandenburgią. Obok zamku powstała osada i w roku 1287 uzyskała prawa miejskie na prawie lubeckim.

W roku 1387 miasto i zamek w Lipiu w wyniku konfliktu pomiędzy księciem Bogusławem VIII, a biskupem przeszły w posiadanie książąt pomorskich. W ich posiadaniu pozostały do roku 1436. Leżący na pograniczu zamek w Lipiu był często narażony na ataki. W roku 1444 miasto i zamek zostały złupione przez Krzyżaków z pobliskiego Świdwina.

W roku 1461 Lipie przejął Eggard von Manteuffel z Połczyna. W latach 1521-44 zamek staje się siedzibą biskupa Erazma von Manteuffel. Prawdopodobnie w tym okresie następuje jego rozbudowa. Od strony wschodniej dostawiony zostaje mur obwodowy, otaczający niewielki dziedziniec o wymiarach 13,8×19,5m. Brama wjazdowa znajdowała się w murze południowym. W roku 1540 zamek zostaje najechany przez Borków, ale spowodowane tym atakiem zniszczenia szybko zostają naprawione. Gdy zamek w Lipiu był siedzibą biskupią przeżywał lata swojej świetności. Po przekazaniu go przez biskupia jego rodzinie stracił na znaczeniu.

W roku 1572 Lipie traci prawa miejskie, co jest wynikiem ostrego konfliktu mieszczan z bratankiem biskupa Kersten von Manteuffel. Od tego momentu następuje powolny upadek miasta i zamku. Kolejnym tragicznym okresem dla Lipia jest wojna trzydziestoletnia (1618-48 ). Osada zostaje spalona i doszczętnie zniszczona, a ludność przesiedlona do Połczyna. Zrujnowany zamek w Lipiu w roku 1733 zostaje całkowicie zburzony. W połowie XVIII wieku przy wykorzystaniu materiału budowlanego pozyskanego z zamkowych ruin, w odległości 150m na wschód wzniesiony zostaje pałac.

Obecnie w płn-zach części wsi Lipie zachowały się jedynie nikłe relikty biskupiego zamku. W wyniku badań archeologicznych, odkryte zostały kamienne fundamenty wieży. Skąpe pozostałości nie pozwalają na jednoznaczne odtworzenie pierwotnego wyglądu zamku.

Zamek w Lipiu mimo iż pozostaje budowlą dość tajemniczą, stanowi ciekawy przykład obiektu obronnego wzniesionego prze feudała kościelnego już pod koniec XIII wieku.