Zamek w Lelowie

Istnienie Lelowa już w XII wieku potwierdzają przekazy źródłowe. Stanowił on w tym czasie własność kasztelani krakowskiej. Nie jest natomiast do końca wyjaśnione powstanie wczesnośredniowiecznego obronnego grodu. Najprawdopodobniej został wzniesiony jakiś obiekt obronny podczas walk o Małopolskę księcia Konrada Mazowieckiego z Bolesławem Wstydliwym. W roku 1304 zamek w Lelowie zajmuje Władysław Łokietek podczas działań zbrojnych przeciwko wrogiemu mu biskupowi krakowskiemu Janowi Muskacie.

Według zapisków kronikarza Janka z Czarnkowa w roku 1354 król Kazimierz Wielki nadaje osadzie prawa miejskie i zezwala na wzniesienie murów miejskich. W tym samym czasie na stromym zboczu nad rzeką Białką przystąpiono do budowy murowanego zamku.  Nie wiadomo czy chodziło o rozbudowę istniejącej wcześniej budowli czy o nowy obiekt. Brak badań archeologicznych uniemożliwia odtworzenie jego pierwotnego wyglądu. Według przekazów zamek został wzniesiony na planie regularnym posiadał wysoka wieżę i otoczony był fosą. Do jego budowy użyto cegły. Był siedzibą starostwa grodowego.

Pochodzące z późniejszych lat opisy mówią o warownej bramie dużym budynku postawionym wzdłuż muru oraz znajdującym się naprzeciw mniejszym o charakterze gospodarczym. Tak jak spora część zamków w Polsce także i ten został zniszczony podczas „potopu szwedzkiego”. Jednak jeszcze w wieku XVII ówczesny starosta Krzysztof Rupniewski odbudował go ze zniszczeń. Druga połowa XVIII wieku to niestety powolny upadek zamku co potwierdzają przeprowadzane lustrację. Na początku XIX wieku był już tylko opuszczoną mocno zdewastowaną ruiną. W latach 1804-05 został całkowicie rozebrany a na jego miejscu wzniesiono cmentarz.

Do naszych czasów nie zachowały się żadne widoczne pozostałości po zamku.