Zamek w Karłowicach
Zamek w Karłowicach jest jednym z najlepiej zachowanych gotyckich zamków na Opolszczyźnie. Wzniesiony został w połowie XIV wieku przez ród von Tschammer. Powstał na niewielkim wzniesieniu, nad brzegiem rzeki Strobawy na planie nieregularnego trapezu. Składał się z wysokich ceglanych murów obwodowych i domu mieszkalnego przy kurtynie północnej. Wjazd prowadził od zachodu. Przy bramie znajdowała się cylindryczna wieża stanowiąca główny czynnik obronny w razie zagrożenia. Świadczą o tym jej mury, które w przyziemiu mają grubość prawie 2,5 metra. Całe założenie otaczała nawodniona fosa.
W roku 1440 Karłowice przeszły w ręce Michaela Beessa. Pochodził on z możnego magnackiego rodu, który przywędrował na te tereny prawdopodobnie z Chorwacji. Od 1493 roku karłowickie dobra należały do Adama Beessa, marszałka, później namiestnika księstwa brzeskiego. Na przełomie XV i XVI wieku zamkową bramę przebudowano w budynek bramny. Przy murze wschodnim postawiono budynek gospodarczy oraz nadbudowano wieżę. W roku 1565 karłowickie dobra kupił od rodziny Beessów książę brzeski Jerzy II. Zamek w Karłowicach służył książętom brzeskim jako dwór myśliwski skąd wyruszali na łowy w okolicznych lasach. To właśnie wkrótce po hubertusowym polowaniu, jakie odbywało się w Karłowicach w roku 1675 zmarł ostatni Piast, Jerzy IV Wilhelm.
Po bezpotomnej śmierci ostatniego księcia brzeskiego Jerzego Wilhelma, Karłowice stają się własnością cesarza austriackiego. Na przełomie XVII i XVIII wieku rozebrany został gotycki dom przy murze północnym. Na jego miejscu około roku 1715 wzniesiono nowy. Ponieważ cesarz w przeciwieństwie do protestanckich książąt był katolikiem, na zamku powstała barokowa kaplica, trzyprzęsłowa z apsydą. Prócz mieszkańców zamku mogli się w niej również modlić okoliczni katolicy.
W roku 1742 po przegranej przez Austrię wojnie, Śląsk znalazł się w państwie pruskim. Dobra karłowickie wraz z zamkiem zabudowaniami folwarcznymi, młynem, gorzelnią były dzierżawione i często zmieniały właściciela. W drugiej połowie XVIII wieku, na zewnątrz płd-wsch narożnika muru, wzniesiono dwukondygnacyjny dom mieszkalny w kształcie litery „L”. Połączono go z budynkiem bramnym. W wieku XIX do muru południowego dostawiono kolejny dwukondygnacyjny budynek. Powstało w ten sposób czteroskrzydłowe założenie z wewnętrznym dziedzińcem. Wokół zamku utworzono niewielki park krajobrazowy.
Po zakończeniu II wojny światowej zamek w Karłowicach stał się własnością Skarbu Państwa. Został przekazany w zarząd Nadleśnictwu w Brzegu, które zaadaptowało go na hotel dla pracowników leśnych. Brak należytej opieki nad zabytkowym obiektem doprowadził do jego dewastacji. Wnętrza ogołocono z zabytkowych przedmiotów. Nawet zamkowa kaplica nie oparła się złodziejom, której wyposażenie łącznie z organami zostało rozkradzione. Jedynie niewielką część zamkowych pamiątek można oglądać w Muzeum w Brzegu. W latach 80-tych XX wieku zamek nabył za symboliczną złotówkę Wiesław Polus. Gdy dobrze prosperujący zakład stolarski pana Polusa zaczął podupadać, brakło pieniędzy nie tylko na utrzymanie zabytku ale i na podatkami. W roku 2006 komornik zlicytował majątek i zamek znalazł nowego właściciela, który postanowił go odrestaurować i udostępnić turystom. Jednak batalia sądowa z byłym właścicielem, którego majątek za długi został zlicytowany mająca na celu przejęcie obiektu trwała kilka lat. Zakończyła się jednak sukcesem i właścicielem zamku w Karłowicach stała się rodzina Gniot. Należy życzyć nowym gospodarzom aby zrealizowali ambitne cele bo obiekt ma spore zadatki na turystyczną atrakcję. Ponownie zamek jest udostępniony dla zwiedzających i można go zobaczyć nie tylko z zewnątrz.
Mimo zaniedbań zamek w Karłowicach dotrwał do naszych czasów w całkiem przyzwoitym stanie. Z powodu niewielu przebudów, zachował się gotycki obwód murów sięgający miejscami 6m., do których dostawiono nowożytne budynki. Będąca główną dominantą XIV-wieczna cylindryczna wieża, nakryta stożkowym dachem jest najcenniejszą pozostałością gotyckiej warowni. Jej zwieńczenie z półkolistymi oknami pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Dzięki podwyższeniu jej w XVI wieku ma obecnie 25m wysokości. Warte uwagi są również budynek bramny z półkoliście zamkniętym przejazdem, prowadzącym na dziedziniec oraz barokowa kaplica z zachowanym sklepieniem kolebkowym z lunetami.
