Zamek w Karlinie
Pierwsza wzmianka o Karlinie pojawia się w roku 1159 i mówi o istniejącej tu komorze celnej na przeprawie przez rzekę Parsętę. Osada położona była bowiem na szlaku solnym wiodącym do Kołobrzegu. W połowie XIII wieku książę szczeciński Barnim I nadał część kasztelani kołobrzeskiej, w tym Karlino, biskupom kamieńskim. Liczne nadania i darowizny powiększające w II połowie XIII tereny, które stanowiły własność biskupów sprzyjały ich dążeniom do usamodzielnienia się od władzy książąt szczecińskich. Biskupi prowadzili na swych ziemiach własną politykę osadniczą i lokacyjną. Jednym z założonych wtedy miast było Karlino, które w roku 1299 otrzymało prawa miejskie. Prawdopodobnie już pod koniec XIII wieku, obok miasta w widłach rzek Parsety i Radwi powstał drewniano-ziemny gród biskupi.
W czasie pontyfikatu biskupa Jana w drugiej połowie XIV wieku Karlino staje się główną biskupią siedzibą. Około roku 1363 rozpoczęto wznoszenie murowanego zamku, którego budowę ukończył następca Jana biskup Filip von Rehberg. Przy ujściu Radwi do Pasręty po przekopaniu kanału utworzona została sztuczna wyspa i na niej stanął zamek. Główny budynek mieszkalny miał plan prostokąta o wymiarach 11x35m. Wzniesiony został z cegły na kamiennym fundamencie. Podczas prac archeologicznych ustalono, że w pł-wsch narożniku łączył się z murem obwodowym z kamieni eratycznych, spojonych wapienną zaprawą. Zamek miał plan regularnego czworoboku, a budynek stanowił jego płd-zach bok. Od strony dziedzińca do piwnic budynku prowadziły dwa zejścia. Niestety późniejsze zniszczenia uniemożliwiają odtworzenie wyglądu wyższych kondygnacji.
Pod koniec XIV wieku ma miejsce konflikt pomiędzy biskupem kamieńskim Janem Brunonem a księciem pomorskim Bogusławem VIII. Poszukując pieniędzy na działania wojenne biskup zastawił miasto Karlino mieszczanom kołobrzeskim. W roku 1409 Karlino zostaje najechane przez wojska księcia Bogusława VIII. Miasto zostaje zdobyte i spalone jednak zamek odpiera szturm ,co świadczy o jego walorach obronnych. Po raz kolejny obce wojska przybywają pod Karlino w roku 1481. Jest to efekt wydarzeń z roku 1471, kiedy to papież sakrę biskupa kamieńskiego nadaje von Ebersteinowi z Nowogardu. Zajmuje on posiadłości biskupie, jednak po wycofaniu papieskiej nominacji nie zamierza ich opuścić. Pod Karlino przybywają sprzymierzone armie miast Kołobrzegu i Koszalina. Niestety nie udaje obronić się zamku, tak jak i miasto zostaje zdobyty i spalony. Dopiero po pięcioletniej okupacji i zapłaceniu przez biskupa Benedykta von Waldsteina kołobrzeskich mieszczanom odszkodowania, w roku 1486 Karlino powróciło we władanie biskupów.
Na przełomie XV i XVI wieku za panowania biskupa Marcina Caritha ma miejsce odbudowa zniszczonego zamku. W tym czasie dolną kondygnację budynku głównego przeznaczono na cele mieszkalne. Piwnica został podzielona na trzy pomieszczenia, w których stropy zastąpiono gwieździstym sklepieniem. Kolejna przebudowa zamku miała miejsce po roku 1540. Jej inicjatorem był ostatni biskup katolicki Erazm Manteuffel. Po zwycięstwie na Pomorzu reformacji majątek biskupów kamieńskich przechodzi na własność książąt zachodniopomorskich. Od tego czasu książęta staja się tytularnymi biskupami. Prace przy przebudowie zamku w Karlinie kontynuuje pierwszy biskup tytularny Jan Fryderyk. W jej wyniku w miejsce gotyckiego zamku powstaje wspaniała renesansowa rezydencja. Do trzykondygnacyjnego skrzydła głównego ozdobionego schodkowymi szczytami, dostawiono również trójkondygnacyjne skrzydła boczne. Wąski dziedziniec zamykał mur z bramą zwróconą w stronę miasta. Pomiędzy zamkiem i miastem powstało oddzielone fosą podzamcze.
W roku 1761 podczas wojny siedmioletniej Karlino zostaje zajęte przez wojska rosyjskie pod dowództwem generała Romancowa. Zniszczony i splądrowany zamek nie zostaje już nigdy odbudowany. Ruiny zostają rozebrane, a fosa dzieląca zamek od miasta zasypana. W XIX wieku na terenie dawnej biskupiej wyspy założono browar królewski, wykorzystując zachowane piwnice i fundamenty.
Przez długie lata zamek w Karlinie uważany był za niezachowany. Dopiero przeprowadzone w latach 60-tych XX wieku badania archeologiczne pozwoliły, na terenie gospodarstwa rolnego, odkryć pozostałości biskupiego zamku. W jednym z budynków gospodarczych odkryto w przyziemiu, zachowane dwie gotyckie sale z gwieździstymi sklepieniami. W dzielącej je ścianie przetrwał najstarszy na Pomorzu Zachodnim gotycki dwustronny kominek. Niestety mimo tak cennego odkrycia obiekt nie został poddany pracom konserwatorskim. Użytkowany do roku 1989 przez gospodarstwo role teren zamkowy, potem pozostawał bez opieki ulegając dewastacji. Dopiero w roku 2005 na zlecenie UMiG w Karlinie została opracowana koncepcja zagospodarowania obiektu. Planowano, że w latach 2007-10 powstanie centrum hotelowo-konferencyjne. Budynku, w których zachowały się XIV-wieczne sklepienia zgodnie z planem miał zostać zaadaptowany na dom kultury, z możliwością wykorzystania gotyckich piwnic na kawiarnię. Niestety w roku 2009 nie widać było żadnego postępu prac a dewastacja zabytku nadal postępuje. Budynek jest niezadaszony i tym samym wystawiony na kaprysy pogody, a jedna z gotyckich sal jest pozbawiona zabytkowego sklepienia. Szkoda, że na naszych oczach niszczeje kolejny zabytek. Jeżeli ten stan się nie zmieni to jeszcze trochę i po gotyckich sklepieniach mogą pozostać tylko zdjęcia.
