Zamek Deva
Położona na południowym brzegu rzeki Marusza Deva od zawsze była uznawana za bramę Siedmiogrodu. Na wysokim liczącym 378 m wulkanicznym stożku już w czasach Daków istniała obronna fortyfikacja. W jej miejscu zbudowano później rzymski posterunek wojskowy. Po inwazji mongolskiej w 1242 roku król Węgier Bela II buduje tam niewielki zamek. Ma plan owalu o długości 90m i szerokości od 18 do 35m. Na samym szczycie powstaje prostokątny budynek z dwoma wieżami na krańcach wschodnim i zachodnim. W następnej kolejności zbudowany zostaje budynek po stronie południowej. W 1269 roku zamek Deva po raz pierwszy pojawia się w źródłach pisanych. Jest wymieniony w akcie darowizny młodego króla Stefana V, syna Béli IV, który przekazuje go Chylowi z Calnic. Swoje obronne walory potwierdza w 1285 roku, gdy na Siedmiogród najechali Kumanowie.
W 1307 roku zamek Deva staje się siedzibą wojewody siedmiogrodzkiego. Pod panowanie króla Węgier Karola I Roberta wraca 1317 roku. W 1321 roku twierdza zostaje oblężona i zdobyta przez buntownika Micháela Szilágyi. Po odzyskaniu twierdzy przez króla ponownie staje się siedzibą wojewodów. W XV wieku ma miejsce dalsza rozbudowa zamku. Powstaje skrzydło północne, budynki przy wieży zachodniej, a stary pałac zostaje wsparty przyporami. Za panowania króla Władysław I w 1443 roku twierdza staje się własnością jednego z najbogatszych magnatów węgierskich wojewody siedmiogrodzkiego i gubernatora Węgier Jánosa Hunyady. Po 1453 roku przekształca zamek w rodową siedzibę.
W 1511 roku za panowania wojewody siedmiogrodzkiego Jan Zápolyi twierdza przechodzi szeroko zakrojone prace renowacyjne mające pewnie związek z rosnącym zagrożeniem ze strony Turcji. W czasie walk o tron węgierski Deva w latach 1526-29 jest w rękach zwolenników Ferdynanda Habsburga. Wybrany na króla Węgier Zápolya odzyskuje go w 1530 roku. Po jego śmierci w 1540 roku należał do jego młodej żony Izabeli Jagiellonki, która często w nim gościła. W tym okresie zamek będący graniczną twierdzą Siedmiogrodu zostaje otoczony drugim obwodem murów oddalonym od pierwszego od 2 do 20 m.
W okresie Habsburgów twierdza zarządzana jest przez książąt siedmiogrodzkich. W połowie XVII ma miejsce czwarta faza jej rozbudowy. Od strony południowej powstaje półkolisty bastion a po stronie wschodniej platforma strzelecka o dużej powierzchni. W 1687 roku zamek zajmują wojska austriackie. Po wybuchu antyhabsburskiego powstania Franciszka Rakoczego wpada w 1704 roku w ręce Kuruców. Jednak już dwa lata później zaledwie po trzy dniowym oblężeniu został obity przez wojska cesarskie.
Po 1713 roku rozpoczyna się kolejna przebudowa twierdzy powodująca największe przekształcenia dawnych elementów obronnych. Wzniesiono trzeci obwód murów z bramami wzmocniony trzema platformami bastionowymi od zachodu. Wewnątrz po stronie zachodniej powstały nowe budynki, a baszty przekształcono w platformy artyleryjskie. Sklepienia na parterze starych budynków zastąpiono masywnymi, półkolistymi, ceglanymi sklepieniami, a zewnętrzną część starszych budowli wzmocniono.
W 1784 roku w twierdzy schroniła się szlachta regionu, przestraszona zaciekłością chłopskich powstańców Horei z Mócföld . W XIX wieku zamek Deva traci swe militarne znaczenie i popada w ruinę. W 1817 roku przybywa do niego cesarz Franciszek I podczas jednej ze swych podróży wzdłuż rzeki Marusza. Nakazuje jego odbudowę, która zostaje zakończona po 12 latach. W maju 1849 roku zostaje zajęty przez Węgrów w czasie powstania przeciw Habsburgom. 13 sierpnia dochodzi w nim do eksplozji znajdującego się w jego murach składu amunicji, powodującego duże zniszczenia i śmierć ponad 100 żołnierzy. W 1896 roku ruiny wykupiło Towarzystwo Historii, Archeologii i Nauk Przyrodniczych Hrabstwa Hundeodora, urządzono dojazd do twierdzy i zalesiono wzgórze. Przedostatni remont generalny miał miejsce w latach 50. XX wieku, podczas którego zachowano ruiny i ułatwiono dostęp do twierdzy. W 2008 roku rozpoczęto zakrojone na szeroką skalę prace renowacyjne i konserwatorskie. Po prawie ośmiu latach prac, został ponownie otwarty dla turystów w 2016 roku. Obecnie położone na szczycie góry ruiny są chętnie odwiedzanym miejscem. Można się do nich dostać pieszo stromą ścieżka mijając trzy zamkowe bramy lub wjechać kolejką. Z góry rozpościera się wspaniały widok na okolicę. Zachowały się pozostałości wszystkich faz rozwoju umocnień dające wyobrażenie zmian jakie zaszły od średniowiecznego zamku do nowożytnej twierdzy.
