Zamek w Ciechanowie
Już na przełomie VII—VIII wieku na ciechanowskiej Farskiej Górze znajdował się plemienny gród obronny. Pierwsza źródłowa wzmianka o Ciechanowie pochodzi z roku 1065 natomiast z roku 1254 pochodzi informacja o pierwszym ciechanowskim kasztelanie. W tym okresie gród stanowił pł-wsch rubież państwa Piastów. Strzegł przed najazdami pogańskich plemion Prusów i Litwinów oraz Pomorzan. W późniejszym okresie znalazł się na granicy z o wiele groźniejszym sąsiadem Państwem Zakonnym.
W roku 1400 książę mazowiecki Janusz I zwany Starym dokonał nowej lokacji miasta oraz rozpoczął budowę murowanego zamku w zakolu rzeki Łydyni. Wzniesiony na rzucie prostokąta o wymiarach 48×57 metra otoczony został ceglanym murem zbudowanym na fundamencie z granitowych głazów narzutowych. W narożnikach południowego odcinka murów posiadał dwie cylindryczne wieże. Ich wysokość była równa wysokości murów i wynosiła około 5 metrów. Wzdłuż północnej kurtyny murów wzniesiony został podpiwniczony budynek zwany „Wielkim Domem”. Brama wjazdowa znajdowała się w południowym odcinku muru natomiast w zachodnim umieszczono niewielką furtę.
Zamek w Ciechanowie to typowy przykład zamku nizinnego. Regularny rzut ceglane mury położenie na zalewowych mokradłach przez które przepływała otaczająca go z trzech stron rzeka to tego ewidentne cechy. Aby zwiększyć jego obronność przekopano dodatkową fosę od strony zachodniej zamykając wokół niego wodny pierścień. Droga do warowni wiodła po drewnianym moście łatwym do zniszczenia w razie zagrożenia.
Pierwszy etap prac przy budowie zamku zakończono około roku 1420. Jednak już kilka lat później przystąpiono do jego rozbudowy. Podniesiono o 1,5 metra poziom dziedzińca co spowodowało konieczność podwyższenia murów. Podciągnięto je do wysokości 7-8 metrów i zwieńczono krenelażem. Nadbudowano o jedną kondygnację „Wielki Dom”. W tym okresie także nastąpiło przesunięcie bramy wjazdowej ze środka muru południowego w miejsce zachodniej furty. Nowy wjazd został poprzedzony rozbudowanym przedbramiem oraz mostem zwodzonym.
W roku 1473 miasto i zamek zostają strawione pożarem. Niewielkie zniszczenia zamkowych murów zostały szybko naprawione. Przy okazji prac remontowych ponownie podwyższono wysokość wież i kurtyn do wysokości 10 metrów. Coraz większe znaczenie broni palnej również na właścicielach ciechanowskiego zamku wymusiły dostosowanie go do jej użycia. Na przełomie XV i XVI wieku znacząco zwiększono wysokość obu wież a wich elewacjach wykonano kluczowe strzelnice.
Po śmierci dwóch ostatnich książąt mazowieckich z rodu Piastów król Zygmunt Stary wciela w roku 1529 resztę ziem mazowieckich do Korony. W 1547 miasto Ciechanów wraz z zamkiem stają się własnością królowej Bony wdowie po królu Zygmuncie Starym. Pod rządami nowej właścicielki nastają najlepsze czasy dla ciechanowskiej warowni. Zamek zostaje poddany gruntownemu remontowi a jego wnętrza otrzymały renesansowy wystrój. Niestety „złote lata” trwały zaledwie do roku 1556 czyli do wyjazdu królowej Bony. Po opuszczeniu przez nią Polski zarządzający zamkiem starostowie doprowadzili do jego upadku. Najpoważniejsze jednak zniszczenia były dziełem wojsk szwedzkich. Po raz pierwszy podczas „potopu” w roku 1658 a następnie w czasie wojny północnej w 1708.
Pozbawiony opieki obiekt po I rozbiorze Polski w roku 1772 przypadł Prusom. Około roku 1801 przystąpiono do jego systematycznej rozbiórki w celu pozyskania materiału budowlanego do budowy browaru. W wyniku tych działań całkowicie rozebrano wszystkie zabudowania wewnętrzne oraz przedbramie. W roku 1818 zamkowe ruiny stały się własnością hrabiego Wincentego Krasickiego co powstrzymało dalsza ich rozbiórkę. Na początku XX wieku obiektem zainteresowali się działacze Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Przystąpiono do pierwszych prac konserwatorskich. Dokonano częściowej naprawy popękanych murów oraz nadmurowania ich korony. Niestety w roku 1920 zamek ucierpiał podczas ostrzału artyleryjskiego w czasie walk o Ciechanów z wojskami bolszewickimi. Kolejne prace konserwatorskie przeprowadzono po II wojnie światowej.
Obecnie położony poza miastem zamek mimo zniszczeń nadal robi spore wrażenie. Do naszych czasów zachowały się mury obwodowe oraz dwie narożne baszty. Stare mury są siedziba Okręgowego Muzeum w Ciechanowie. Obiekt jest udostępniony turystom i stanowi ciekawy przykład gotyckiej warowni średniowiecznego Mazowsza.
