Zamek w Bolkowie

Dokładna data lokacji miasta Bolków jak i powstania grodu nie są znane. Było to prawdopodobnie w drugiej połowie XIII wieku. Zapoczątkowanie budowy zamku przypisuje się księciu Bolesławowi II Łysemu zwanemu Rogatką bowiem pierwsza pisana wzmianka mówiąca o jego istnieniu pochodzi z roku 1277. Jednakże wzniesienie murowanej gotyckiej warowni to zasługa jego syna Bolka I księcia świdnicko-jaworskiego. On to po objęciu władzy w 1279 włączył Bolków w system tworzonego pasa fortyfikacji chroniącego księstwo od południa. Ograniczenie roli kasztelani w pobliskich Świnach pod koniec XIII wieku i przeniesienie ośrodka władzy w tej części księstwa do Bolkowa spowodowały jeszcze większy wzrost znaczenia zamku i miasta.

Pierwotne założenie obronne powstało na wysokim wzgórzu 396 m n.p.m. którego zbocza stromo opadają ku nurtom Nysy Szalonej. W pierwszej fazie budowy powstały mury obwodowe o nieregularnym zarysie wykorzystujące naturalne walory obronne terenu oraz budynek w narożniku płn-wsch. Równocześnie wzniesiono wolnostojącą wieżę i budynek obok niej. Ciekawostką jest że wieża nie została założona na planie koła lub kwadratu jak w innych wyżynnych zamkach lecz od strony południa przechodzi w ostrze. Miało to utrudnić jej zdobycie od strony największego zagrożenia. Jest to jedyny przykład takiego rozwiązania w Polsce. Mimo nietypowego kształtu był to typowy stołp miejsce ostatniej obrony. Świadczy o tym wysoko umieszczone wejście oraz grube mury mające u podstawy prawie 4,5 metra grubości. Dolna część wieży jak to było w zwyczaju przeznaczona była na loch głodowy. W pierwszej połowie XIV wieku za panowania księcia Bernarda a następnie Bolka II Małego ma miejsce dalsza rozbudowa umocnień. Skrzydła zamkowe połączone zostały w jeden budynek mieszkalno-gospodarczy. Wzmocniono również wjazd poprzez połączenie szyją bramną zewnętrznej murowanej bramy z drugą wewnętrzna. W połowie XIV wieku zamek połączono z systemem fortyfikacji miejskich. Czasy panowania Piastów prowadzących niezależną politykę swego księstwa to okres świetności zamku. Mimo kilku prób jego zdobycia przez Czechów w ich ręce dostał się dopiero po śmierci Agnieszki wdowy po Bolku II w 1392 r.

W roku 1463 zamek zdobywa król czeski Jerzy z Podiebradów i osadza w nim swego namiestnika rycerza Jana z Czernej. Zasłynął on wkrótce z rozbojów i grabieży czym sprowokował mieszczan wrocławskich i świdnickich do zorganizowania przeciw niemu zbrojnej wyprawy. W 1468 szturmem zdobyli zamek a sam rycerz zostaje pojmany i powieszony natomiast miasto oddane pod opiekę króla Macieja Korwina. Kolejny raz zamek szturmowany jest z rozkazu Władysława Jagiellończyka po jego wstąpieniu na tron czeski i zdobyty w 1490 przez księcia cieszyńskiego Kazimierza II. Powtórnie zostaje oddany w lenno rycerzom z Czernej.

W wieku XVI podjęta zostaje przez znanego architekta Jakuba Parra przebudowa gotyckiej warowni. Wzniesiona zostaje druga niższa linia murów obronnych z bastejami przystosowanymi do użycia broni palnej. Umocniono także wjazd otaczając murami południowy dziedziniec przedbramny. Do fortyfikacji zamku zostają włączone dwie baszty miejskie. Oprócz prac mających na celu zwiększenia obronności zamku następuje renesansowa przebudowa budynków mieszkalnych. Zyskują one typowe dla tego stylu attykowe zwieńczenia. W tym też okresie powstaje w płn. narożniku budynek mieszkalny zwany Domem Kobiet.

Podczas wojny trzydziestoletniej warownia początkowo odpiera nieprzyjacielskie szturmy. Mimo jednak potężnych murów i bastei zamek zostaje zdobyty przez Szwedów w 1646. Zmiana systemu prowadzenia wojny i nowe możliwości techniczne powoduje że takie twierdze jak Bolków tracą swoje znaczenie. Toteż w roku 1703 właściciele zamku rodzina von Zedlit sprzedaje go wraz z dobrami zakonowi cystersów z Krzeszowa. Po kasacji zakonu w 1810 r. przechodzi on na własność państwa pruskiego i niezamieszkany szybko zaczyna opadać w ruinę.
Pierwsze prace mające na celu odbudowę zamku podjęto na początku XX wieku. Jednak II wojna światowa przynosi kolejne zniszczenia. W roku 1957 rozpoczynają się prace zabezpieczające zamkowe ruiny które zostały wznowione w 1994. Obecnie na zamku funkcjonuje muzeum a same ruiny udostępnione są turystom.
Mimo wielu zniszczeń zamek należy do jednych z ciekawszych obiektów architektury obronnej. Zachowane mury i potężna 28 metrowa wieża świadczą o dawnej potędze a malownicze położenie zachęca do jego odwiedzenia.