Zamek w Bobrownikach

Pierwsze wzmianki o osadzie Bobrowniki pochodzą z początku XIV wieku z dokumentów księcia dobrzyńsko-łęczyckiego Władysława II. Prawdopodobnie już w XIII wieku istniał tu obronny gród drewniano-ziemny, być może z elementami architektury murowanej. Strzegł on przeprawy przez Wisłę, a w późniejszym czasie był także siedzibą komory celnej na szlaku handlowym z Torunia na Ruś.

W roku 1377 król Ludwik Węgierski nadał Bobrowniki wraz z całą Ziemią Dobrzyńską księciu Władysławowi Opolczykowi. Prowadzący wrogą wobec Polski politykę i będący w konflikcie z królem Władysławem Jagiełłą Opolczyk w 1391 zastawia Ziemię Dobrzyńską Krzyżakom. Zakon natychmiast przystępuje do organizacji nowego wójtostwa. W miejsce grodu wzniesiony zostaje murowany zamek. Warownia położona na prawym brzegu Wisły, na sztucznie usypanym kopcu wskutek zmian koryta rzeki, znalazła się na rzecznej wyspie. Jako pierwszy został wzniesiony dom główny. Miał plan prostokąta o wymiarach 15×46 usytuowany był wzdłuż kurtyny zachodniej. Następnie powstał mur obwodowy i wysunięta przed lico wieża bramna. W narożniku płd-wsch umieszczono wieżę u dołu czworoboczną górę cylindryczną. Wzdłuż wschodniego boku zamkowego dziedzińca usytuowano pomieszczenia gospodarcze, zapewne drewniane. Drugi murowany budynek wzniesiono pomiędzy wieżą, a skrzydłem zachodnim. Z uwagi na niestabilny grunt bryłę zamku oraz mury wzmocniono przyporami. Kolejnym etapem rozbudowy zamku w Bobrownikach było otoczenie go drugim obwodem murów, dzięki czemu powstało międzymurze. Podstawowym materiałem użytym do budowy zamku była cegła. Jedynie zewnętrzny mur i cokoły budynków wykonano z kamienia.

Polska nie mogła się pogodzić z utratą ziemi dobrzyńskiej i zamków po prawej stronie Wisły i dążyła do ich odzyskania. W wyniku prowadzonych zabiegów dyplomatycznych w 1404 został zawarty pokój w Raciążu, na mocy którego Polska wykupiła ziemię dobrzyńską. Zamek w Bobrownikach zastał obsadzony przez polską załogę. Po wybuchu Wielkiej Wojny 20 sierpnia 1409 Krzyżacy przystąpili do oblężenia i po kilku dniach zajęli graniczną twierdzę. Po zakończeniu wojny Bobrowniki powracają do Polski w roku 1411 na mocy postanowień pierwszego pokoju toruńskiego. Król Władysław Jagiełło doceniając strategiczne znaczenie zamku, dokonuje jego dalszej rozbudowy. Powstaje przedbramie połączone z bramą tzw. szyją. W narożnikach zewnętrznego muru zostają wzniesione baszty przystosowane do użycia artylerii.

Niestety kolejne wieki i przesunięcie się granic Rzeczpospolitej powodują zmniejszenie militarnego znaczenia nadwiślańskiej warowni. Bobrowniki są siedzibą starostwa dobrzyńskiego i miejscem przechowywania ksiąg grodzkich. Na potrzeby sądu powstają na terenie zamku nowe budynki. Brak bieżących napraw oraz położenie na terenie zalewowym powodują powolny upadek.  Na początku XVII wieku podejmowane są próby remontu, lecz nie zostają ukończone. Nie oszczędzają zamku Szwedzi podczas „potopu” w latach 1655-60 . Lustracje XVIII-wieczne mówią już tylko o popękanych na wpół zrujnowanych murach. W wieku XIX następuje rozbiórka pozostałości zamku w celu pozyskania materiału budowlanego.

Do naszych czasów z zamku w Bobrownikach zachowało się niewiele. Obecnie jest to położona na brzegiem Wisły malownicza ruina. Zobaczyć można relikty wieży, pewne partie wewnętrznych murów oraz fragmenty północnej i południowej części skrzydła zachodniego.