Polska, Biała

Biała

Pierwsze wzmianki o Białej pochodzą z roku 1225. Pod koniec pierwszej połowy XIII wieku ma miejsce druga lokacja osady. Z racji swego położenia, na rubieżach Księstwa Opolskiego, Biała staje się siedzibą kasztelani. Prawdopodobnie w miejscu późniejszego zamku wzniesiona zostaje wówczas drewniana warownia. Świadczyć o tym mogą odnalezione podczas prac archeologicznych poziomo ułożone drewniane bale, być może fundamenty budynków. W roku 1311 książę Bolko I Opolski nadaje Białej prawa miejskie. Po jego śmierci  w roku 1313  Księstwo Opolskie zostaje podzielone między trzech jego synów. Powstałe księstwo niemodlińskie, w skład którego weszła Biała, przypada najstarszemu synowi także Bolkowi zwanemu odtąd Niemodlińskim. W roku 1327 Bolko Niemodliński za przykładem innych książąt śląskich złożył hołd królowi czeskiemu Janowi, stając się lennikiem czeskim. Po bezpotomnej śmierci wszystkich trzech synów Bolka I, księstwo niemodlińskie  przechodzi pod władanie książąt opolskich. Jednak jeszcze do roku 1386 na zamku w Białej rezydowała wdowa księżna Eufenia.

W XV wieku miasto otoczono murami wykonanymi z cegły, z użyciem kamienia, wzmocnionymi otwartymi basztami. Zachowany w północnej części zamku fragment muru o gotyckim wątku może świadczyć, że także zamek mógł zostać otoczony murem połączonym z obwarowaniami miejskimi. W XVI wieku z inicjatywy książąt opolskich wzniesiony został murowane renesansowe zamek. Składał się z głównego skrzydła wschodniego i drugiego prostopadłego do niego z otwartym dziedzińcem od południa. Od strony dziedzińca budynki posiadały półkoliste arkady. Gdy w roku 1532 umiera bezpotomnie książę Jan Dobry ostatni przedstawiciel opolsko-raciborskiej linii Piastów,  zamek w Białej zostaje przejęty przez króla czeskiego Ferdynanda I Habsburga. Dwa lata później Biała wraz z całym księstwem opolsko-raciborskim zostają oddane w zastaw margrabiemu Jerzemu von Hohenzollern. Niedługo władał Hohenzollern nowymi ziemiami, bo Ferdynand odbiera mu je i oddaje królowej Izabelli, siostrze króla polskiego, a wdowie po królu węgierskim Zapolei.

12 lipca 1564 r. we Wiedniu wystawiono akt przekazujący pod zastaw rodzinie Prószkowskich miasto Biała. W roku 1606 cesarz Maksymilian II sprzedał Białą z dobrami Janowi Krzysztofowi Prószkowskiemu. Prószkowscy w latach 1638-1640 rozbudowali zamek w stylu wczesnego baroku. Wzniesione zostało  skrzydło południowe, a w późniejszym okresie zachodnie z czterokondygnacyjną kwadratową wieżą w narożniku. Przez wiele lat zamek w Białej należał do głównych rezydencji rodu Prószkowskich.

W czasie wojny trzydziestoletniej Biała została splądrowana przez Jana Hohenzollerna z Karniowa. W roku 1747 wdowa po Antonim Prószkowskim sprzedała zamek i posiadłości Bartłomiejowi Oderfeldowi wcześniejszemu dzierżawcy dóbr. Po jego bezpotomnej śmierci drogą licytacji w roku 1756 trafiły one do hrabiego Rudolfa Matuschka z Czech. Jego następcy systematycznie wysprzedają majątek tak, iż w roku 1841 Antoni Matuschka sprzedaje jego ostatnią część rotmistrzowi saksońskiemu Ferdynandowi Rudolfowi von Gersdorff. W roku 1872 zamek w Białej staje się własnością miasta. Zaadaptowany został na seminarium nauczycielskie, które funkcjonowało w nim do roku 1925. Podczas przeprowadzonego w XIX wieku remontu zamurowano arkady, dzięki czemu powstał dodatkowy trakt komunikacyjny. Po II wojnie światowej budynek był siedzibą szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego. W latach 80-tych XX wieku urządzono w nim magazyn odzieżowy. Od tego momentu nastąpiła degradacja obiektu . Pod koniec XX wieku  stał się własnością prywatną, co niestety nie poprawiło jego stanu.

Obecnie zamek w Białej to dwukondygnacyjna budowla nakryta siodłowymi i czterospadowymi dachami, wzniesiona na planie zbliżonym do litery „F”. W narożniku zachodniego skrzydła znajduje się czterokondygnacyjna wieża zwieńczona wysokim, barokowym hełmem baniastym z latarnią. Zamek jest częściowo podpiwniczony. Jego elewacje są otynkowane ozdobione gzymsami. Zachowały się kamienne obramienia okien i portale, a we wnętrzach sklepienia kolebkowo – krzyżowe. Elewacje boczne skrzydła południowego zwieńczona są dwupiętrowym szczytem. Od strony dziedzińca widoczne ślepe, półkoliste arkady. W dolnej partii elewacji północnej zachowany gotycki wątek muru.

 

Lokalizacja

Zamki znane i nieznane na Facebooku