Miejskie mury obronne Żor
Pierwsza wzmianka o Żorach pojawia się w roku 1172. Kolejna pochodząca z roku 1258 wymienia wieś Żory jako jedną ze służebnych osad klasztoru cystersów w Rudach Raciborskich. W dokumencie z 24 lutego 1272 książę opolski Władysław stwierdza, że zamierza założyć obronne miasto. Ten dzień jest zatem uznawany w Żorach za oficjalną datę założenia miasta. Brak jednoznacznych dowodów, że budowę umocnień miejskich rozpoczęto zaraz po lokacji miasta. Otaczały miasto w roku 1345 kiedy to wojska króla Kazimierza Wielkiego wkroczyły na teren księstwa raciborskiego i bezskutecznie próbowały zająć Żory.
Prawdopodobnie mury miejskie w Żorach wzniesiono w kilku etapach na przełomie XIII i XIV wieku. W pierwszej kolejności powstały dwie bramy: od wschodu Krakowska zwana także Dolną, w okolicach dzisiejszej ulicy Dolne Przedmieście oraz od zachodu Górna, zwana także Cieszyńską, w okolicach dzisiejszej ulicy Moniuszki. Obie miały formę prostokątnego budynku z przejazdem o szerokości około 2,8m. Posiadały jedną kondygnację z oknami i zwieńczone były czterospadowym dachem. Średniowieczne miasto miało powierzchnię 12 ha, a pełny obwód umocnień wynosił około 1250m. Mur miejski wzniesiono na kamiennym fundamencie o szerokości około 1,5m i wysokości 1m. Część naziemną o grubości 1,4m i wysokości około 8m. wykonano w tzw. technice „opus emplectum”. Polegała ona na układaniu zewnętrznej i wewnętrznej części muru z ociosanych bloków kamiennych lub cegieł i wypełnianiu przestrzeni między nimi kruszonym kamieniem zalanym zaprawą. W przypadku Żor lico muru ułożono z cegły palcówki. Mur nie posiadał żądnych przypór ani baszt zapewne nie był zwieńczony krenelażem, posiadał jedynie przedpiersie i biegnący wzdłuż całego obwodu ganek dla straży. Dodatkowym wzmocnieniem fortyfikacji miejskich była otaczająca miasto fosa. Jej szerokość wahała się od 9 do prawie 18m, a głębokość dochodziła do 4,5m.
Pierwsza połowa XV wieku to na Śląsku czas wojen husyckich. W roku 1433 jedna z rejz dotarła pod Żory jednak i tym razem mury miejskie okazały się skuteczną przeszkodą do zdobycia miasta. Także w roku 1473 mury miejskie uchroniły mieszkańców tym razem przed wojskami węgierskimi Macieja Korwina podczas walk o koronę czeską z Jerzym z Podiebradów.
W roku 1526 Żory wraz z całym Śląskiem weszły w skład monarchii habsburskiej. W konsekwencji, w następnym stuleciu także te ziemie stały się areną walk w czasie wojny trzydziestoletniej. Prócz wojen poważnym zagrożeniem dla ówczesnego miasta były niszczycielskie pożary. W roku 1552 spłonęła Brama Dolna a w roku 1583 Brama Górna. Fortyfikacje zostały odbudowane i jeszcze pochodzące z XVIII wieku opisy miasta wspominają o pełnym obwodzie murów i dwóch bramach. Po kolejnym pożarze w roku 1806, który zniszczył większość drewnianej zabudowy miasta, przystąpiono do jego odbudowy wykorzystując mury miejskie jako tanie źródło surowca budowlanego. W krótkim czasie rozebrano obydwie bramy oraz spore fragmenty obwarowań. Zniwelowano także otaczającą miasto fosę.
Do naszych czasów zachowały się cztery odcinki murów miejskich, których wysokość dochodzi do 7m. Najdłuższy fragment o długości 270m znajduje się w północnej części miasta.
