Miejskie mury obronne Myśliborza

Już w okresie kultury łużyckiej około 6 wieku p.n.e. na wzgórzu nad jeziorem Myśliborskim istniała osada. We wczesnym średniowieczu tereny te były zamieszkałe przez ludność słowiańską. Rybacka osada Sołtyń powstała na szlaku handlowym prowadzącym ze Śląska i Wielkopolski ku ujściu Odry. Od niej pochodzi późniejsza nazwa miasta Soldin. W 1253 roku ziemie te opanowali książęta pomorscy. Prawdopodobnie w tym czasie książę pomorski Barnim I nadał osadę templariuszom, którzy założyli tu swą komandorię. W 1261 roku na mocy układu Zakon przekazał  cześć swych ziem w tym 300 łanów nad Myślą, Jezioro Myśliborskie i dwór margrabiom brandenburskim, co stanowiło kres istnienia komandorii.

Akt lokacyjny miasta nie zachował się do naszych czasów. Przyjmuje się, że lokacja nastąpiła w latach 1262-70, czyli krótko po opanowaniu tych ziem przez margrabiów brandenburskich. W okresie 1298-1537 Myślibórz był stolicą Nowej Marchii, co spowodowało jego szybki rozwój. Miasto zostało założone na terenie, który zapewniał doskonałe naturalne warunki obronne. Od zachodu chroniło go jezioro Mysliborskie i bagnista dolina rzeki Myśli, od południa jezioro Wierzbnica, a od wschodu ochronę zapewniały podmokłe i bagienne tereny. Jeszcze w XIII wieku miasto otoczono pierścieniem kamiennych murów o długości 1900m oraz wałem ziemnym i podwójną fosą. Na całej długości mur wzmocniono otwartymi basztami łupinowymi rozstawionymi w odstępach od 24 do 30m. Trzykondygnacyjne czworoboczne baszty były lekko wysunięte przed lico muru zarówno od strony zewnętrznej jak i wewnętrznej. Pierwsza kondygnacja służyła jako magazyn na drugiej były pomieszczenia dla straży trzecia była właściwym poziomem obronnym. Umieszczone w najwyższej kondygnacji otwory strzelnicze znajdowały się zarówno w ścianie czołowej jaki i bocznych, co umożliwiało ostrzał przedpola jak i odcinków wzdłuż muru.

Do miasta prowadziły trzy bramy: od północy Pyrzycka, od wschodu Nowogardzka a od zachodu Młyńska. W początkowej fazie bramy miały formę trzykondygnacyjnych budowli wzniesionych na planie prostokąta z centralnie umieszczonym przejazdem. Zbudowane zostały z cegły w wątku wedyjskim.

W czasie swych burzliwych dziejów miasto było wielokrotnie plądrowane i palone. Pierwszy taki znany przypadek wydarzył się w 1271 r., gdy Myślibórz zdobyły wojska Bolesława Pobożnego. W latach 1402-55 Myślibórz był w posiadaniu Zakonu Krzyżackiego.  Zapewne to spowodowało, że w 1433 został zdobyty i spalony przez husytów.  W 1473 r. zdobycia i zniszczenia miasta dokonał książę zachodniopomorski Bogusław X. Zniszczenia spowodowane tymi wydarzeniami oraz coraz powszechniejsze użycie broni palnej spowodował rozbudowę miejskich umocnień. Wszystkie bramy podwyższono nadając im formy szczytowe i wyposażono w strzelnice szczelinowe. Bramę Młyńską wzmocniono przedbramiem w formie dwóch bastei połączonych murem. Brak informacji, czy w podobny sposób rozbudowano pozostałe dwie bramy. Krenelaż na murach zastąpiono przedpiersiem z otworami strzelniczymi. Wzniesiono trzy cylindryczne baszty zaopatrzone w otwory szczelinowe.

W XVI wieku Myślibórz były trawiony przez pożar w 1539 i 1590 r. Kolejne zniszczenia przyniosła wojna 30-letnia (1618-48), kiedy to miasto było wielokrotnie plądrowane przez katolickie wojska cesarskie oraz protestanckich Szwedów. Także wojna 7-letnia (1756 – 63) na skutek licznych przemarszów wojsk pruskich i rosyjskich przyniosła nowe straty i zniszczenia. Te wydarzenia oraz coraz mniejsze znaczenie militarne średniowiecznych umocnień spowodował ich częściową rozbiórkę.

Do naszych czasów zachowały się dwie bramy Nowogródzka i Pyrzycka. Brama Pyrzycka przetrwała do wysokości pierwotnego szczytu. Wzniesiona z cegły na rzucie prostokąta posiada trzy kondygnacje i przykryta jest czterospadowym dachem. Na pierwszej kondygnacji znajduje się ostrołukowy przejazd. Brama Nowogródzka zachowała się do wysokości zniszczonego szczytu. Wzniesiona z cegły na planie prostokąta również ma trzy kondygnacje i zwieńczona jest czterospadowym dachem. Na pierwszej kondygnacji posiada ostrołukowy przejazd. Od strony zewnętrznej widoczne są prowadnice brony. Z trzech cylindrycznych baszt do naszych czasów przetrwała tylko jedna zwana Prochową. Wzniesiona z cegły ma trzy kondygnacje i zwieńczona jest ceramicznym stożkiem. W XIX wieku zrekonstruowano znajdujący się na najwyższej kondygnacji krenelaż. Z murów miejskich przetrwały jedynie fragmenty z widocznymi pozostałościami baszt łupinowych  liczące w sumie około 300m głównie w części północnej i wschodniej. Niestety nigdzie mury nie zachowały się do swej pierwotnej wysokości.