Miejskie mury obronne w Jeleniej Górze
Na przełomie XI i XII wieku na wzgórzu przy ujściu rzeki Kamiennej do Bobru powstał słowiański gród. Jego powstanie przypisywane jest księciu Bolesławowi Krzywoustemu. U podnóża grodu rozwinęła się osada, której dogodne położenie na skrzyżowaniu szlaków handlowych do Niemiec i Czech zapewniło szybki rozwój. W drugiej połowie XIII wieku zapewne z inicjatywy księcia Bolesława II Rogatki sprowadzono niemieckich kolonistów. Przed rokiem 1288 Jelenia Góra otrzymała magdeburskie prawa miejskie. Liczne przywileje śląskich książąt spowodowały rozwój miasta i wzrost jego zamożności. W 1392 roku Jelenia Góra przeszła pod panowanie czeskie, a w 1527 r., po śmierci króla Ludwika, ostatniego z Jagiellonów na tronie czeskim miasto znalazło się w granicach monarchii Habsburgów.
Pierwsza wzmianka o murach obronnych pochodzi dopiero z 1480 roku. Zachowane fragmenty badacze datują na początek XV wieku, być może jednak pierwsze fragmenty zaczęto wznosić już w połowie XIV wieku. Zapewne wcześniej miasto otaczały umocnienia ziemne i sucha fosa. Dodatkowym zabezpieczeniem był stromy stok przepływającej od północy rzeki Bóbr oraz rzeka Kamienna od zachodu. Wzniesione z kamienia mury miały około 7-8 m wysokości i prawie 1,5 grubości przy koronie. Zwieńczone były krenelażem osłaniającym chodnik dla straży. W obwód miejskich umocnień wkomponowano w odstępach co 20-30m ponad 30 cylindrycznych baszt otwartych od strony miasta. Były wysunięte prze lico muru zapewniając ostrzał flankujący. Zwieńczone były krenelażem i wyższe od murów o 3m. W późniejszym okresie baszty zadaszono, a niektóre zamknięto od strony miasta.
Do Jeleniej góry prowadziły trzy bramy. Od zachodu brama Zamkowa od wschodu brama Wojanowska i od południa Długa. Miały one formę budynku z przejazdem bramnym chronionym przez stojącą obok wieżę. Wjazdu broniła opuszczana brona i most zwodzony. W późniejszym okresie bramy wzmocniono barbakanami. O walorach obronnych umocnień Jeleniej Góry może świadczyć fakt, iż miasto oparło się husytom w 1427 roku.
Rozwój broni palnej wymusił modernizację miejskich fortyfikacji. Na początku XVI wieku powstał drugi obwód murów. Oddalony od wcześniejszym o około 5-7m miał jedynie 2,5 m wysokości i około 0,6m grubości. Poprzedzał go rów o ponad 5 m głębokości i szerokości 13-16m. W murze zewnętrznym umieszczono 9 bastei wysuniętych przed jego lico i przystosowanych do użycia broni palnej.
Wybuch wojny trzydziestoletniej ( 1618-48 ) spowodował, że podjęto prace przy naprawie umocnień miejskich oraz wzniesiono dodatkowe w postaci ziemnych wałów, palisad i rowów. Jelenia Góra była kilkukrotnie oblegana i ostrzeliwana przy użyciu artylerii, co spowodowało liczne zniszczenia. W drugiej połowie XVII wieku i w pierwszej połowie XVIII wieku umocnienia miasta były nadal odnawiane i utrzymywane w należytym porządku. W 1742 roku w wyniku wojen śląskich Jelenia Góra wraz ze Śląskiem znalazła się w granicach Prus. W tym czasie znaczenie miejskich umocnień zaczęło maleć. Rozpoczęto wybijać w murach dodatkowe przejścia i dostawiać do nich budynki. Baszty i basteje przebudowywano oraz sprzedawano osobom prywatnym. W 1759 roku aż 16 baszt miejskich było w prywatnych rękach. Pod koniec XVIII wieku nastąpiły systematyczne rozbiórki, które na początku XIX wieku doprowadziły do całkowitej likwidacji dawnych murów miejskich i zasypania fos.
Paradoksalnie fakt iż część baszt znalazło się w rękach prywatnych spowodowało że zachowały się do naszych czasów. Zobaczyć można wieżę bramy Wonajowskiej. Pierwotna uległa zawaleniu w 1480 roku, jednak szybko została odbudowana zyskując zegar i kopułę i takim stanie dotrwała do czasów współczesnych. Wieża została wzniesiona na planie koła o średnicy 7,2 m . Grubość jej murów w przyziemiu to prawie 2,5 m i 1,5 m na wyższych kondygnacjach. Obecnie ma 34 m wysokości. Zachowała się także osłaniająca ją wydłużona basteja w której obecnie znajduje się kaplica św. Anny. Stojąca obok brama to budowla barokowa pierwotną wyburzono w 1755 roku.
Do naszych czasów zachowała się także wieża bramy Zamkowej. Pierwotna zawaliła się w 1550 roku podczas jej naprawy po pożarze. Odbudowana w 1584 roku obecny wygląd zawdzięcza przebudowie z XIX wieku, kiedy to zaadaptowano ją na punkt widokowy. Wzniesiona została na planie koła o średnicy 7,5 m i posiada pięć kondygnacji. Na trzeciej i czwartej zachowały się otwory strzelnicze.
Pozostałością murów miejskich jest stojąca przy ulicy Grodzkiej baszta zwana Grodzką. Od XVIII wieku wraz z dostawioną do niej przybudówką pełni funkcje mieszkalne. Spore fragmenty północnego odcinka murów miejskich zostały wkomponowane w zabudowę przy ulicy Jelenia.
