Miejskie mury obronne Gliwic
Lokacja miast Gliwice nastąpiła zapewne po roku 1260 z inicjatywy księcia opolskiego Władysława. Początkowo miasto należało do księstwa opolskiego a po jego podziale do bytomskiego. Po wygaśnięciu bytomskiej linii Piastów miasto w roku 1356 zostało podzielone na dwie części. Jedna znalazła się rękach książąt oleśnickich, a druga początkowo należała do książąt cieszyńskich a potem oświęcimskich. W roku 1430 Gliwice zostały zajęte przez husytów pod wodzą Zygmunta Korybuta i stały się ich bazę wypadową. W roku 1482 właścicielem obu części miasta został starosta Górnego Śląska Jan Bielik. Po objęciu tronu Czech i Węgier przez Władysława Jagiellończyka w roku 1490 Bielik został uwięziony, a Gliwice otrzymał Wilhelm z Persztajnu. Dwa lata później sprzedał on miasto księciu opolskiemu Janowi II Dobremu.
Pierwsza wzmianka mówiąca o murach miejskich pochodzi dopiero z roku 1470. Cześć badaczy uważa, że zostały one zbudowane na początku XV wieku przed zajęciem miasta przez husytów. Argumentem ma być fakt, że uczynili oni z miasta bazę wypadową, co świadczy o istnieniu fortyfikacji. Jednak cześć historyków nie podziela tego poglądu twierdząc, że łatwe opanowanie Gliwic przez husytów przemawia za tezą, iż miasto nie posiadało żadnych umocnień. Według nich budowę murów miejskich rozpoczęto w II połowie XV wieku, być może z inicjatywy starosty Jana Bielika lub księcia Jana II Dobrego.
Mury miejskie Gliwic miały długość 1100m i otaczały obszar o powierzchni około 9,3 ha. Zbudowano je z cegły na kamiennym fundamencie. Miały 8,5m wysokości a ich grubość wynosiła 1,2m. Zachowane fragmenty świadczą, że wznoszono je fragmentami stosując różne techniki budowy. Wzdłuż murów biegł ganek dla straży. Mur wzmocniono 36 basztami rozmieszczonymi na całym obwodzie w nieregularnych odstępach. Baszty były otwarte od strony miasta i miały plan prostokąta o wymiarach 2x8m. Ich wysokość wynosiła 9m a grubość ścian około 1,4m. Dodatkowo miasto otoczone było nawodnione fosą o szerokości 16m i głębokości ponad 2m. W obręb murów miejskich prowadziły dwie bramy. Od wschodu Biała zwana też Bytomską a od zachodu Czarna nazywana Raciborską lub Kozielską. W późniejszym okresie brama Czarna została wzmocniona przedbramiem a prowadzący do niej most zamieniono na murowany.
W obrębie murów miejskich znajdował się zamek będący siedzibą książąt władających Gliwicami. Zbudowano go zapewne w XIV wieku. Po tym jak przestał pełnić rolę książęcej rezydencji około roku 1491 nastąpiła jego rozbiórka. W XVI wieku do muru miejskiego dostawiono zachowany do dzisiaj budynek zwany zamkiem lub Dworem Zetritzów. Do jego budowy wykorzystano dwie miejskie baszty. Prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku rozpoczęto rozbiórkę murów miejskich. Całkowicie rozebrano obydwie bramy. Ich wygląd znamy jedynie z opisów i zachowanej ikonografii. Na podstawie badań wiadomo, że brama Biała zbudowana została na planie prostokąta o wymiarach 6,3×7,3m. Miała formę wieży o pięciu kondygnacjach z przesklepionym przejazdem ozdobionym ostrołukowym portalem. Brama Czarna także miała formę wieży dodatkowo wzmocnionej basztą przybramną.
Mimo wyburzeń mury miejskie Gliwic zachowały się prawie na 1/3 swego obwodu. Powstała później zabudowa podzieliła je na 9 odcinków. Zachowało się 9 baszt w tym 3 prawie w całości. Najlepiej zachowanym fragmentem o długości 60m jest odcinek przy ulicy Dolnych Wałów od numeru 19a do 27. Od strony plebani dobrze widoczna jest jedna z baszt. Pozostałe odcinki muru są krótsze i częściowo obudowane przez budynki.
