Miejskie mury obronne Dobczyc

Początki osady na wzgórzu staromiejskim w Dobczycach sięgają pierwszej połowy XIII wieku. Rozwijająca się obok istniejącej w miejscu późniejszego zamku strażnicy. Lokacja miast miała miejsce na początku XIV wieku. W 1362 król potwierdził lokację nadając miastu prawa magdeburskie. Miasto powstało na wzgórzu leżącym na lewym boku rzeki Raby. Dostosowało swoją powierzchnię do kształtu wzniesienia którego strome zbocza zapewniały dobre warunki obronne.

Pierwsza wzmianka o umocnieniach Dobczyc pojawia się w 1313 roku. Natomiast pierwsza informacja o murach miejskich  pochodzi z aktu lokacyjnego z 1362 roku. Murowane umocnienia Dobczyc powstały najprawdopodobniej za panowania króla Władysława Łokietka. Wzniesiono je być może w miejscu wcześniejszych drewniano-ziemnych obwarowań. Dostosowane do powierzchni wzgórza miały około 700 metrów i kształt nieregularnego pięciokąta. Umocnienia wznoszono etapami o czym świadczą różnice ich budowy widoczne w zachowanych fragmentach.  Do budowy użyto łamanego piaskowca i kamiennych ciosów. Ich grubość wahała się od 1,2m do nawet 2m. Różnice wynikały z zastosowanej techniki budowy. Wysokość murów od strony miasta wynosiła 7,5m. Na zewnątrz z uwagi iż mur biegł po krawędzi wzgórza jego wysokość była wyższa o 2m. Koronę murów wieńczył krenelaż oraz dobudowany od wewnątrz drewniany chodnik dla straży.

Mury miejskie wzmocnione były basztami jednak późniejsze zniszczenia umocnień uniemożliwiają dokładne określenie  ich liczby i usytuowania. Na podstawie tych które się zachowały wiadomo że powstały na planie prostokąta, były wysunięte przed lico muru i otwarte od strony miasta. Przewyższały mury miejskie, miały około 12m wysokości.  Późniejsze zniszczenia powodują także iż nie wiadomo ile bram prowadziło do miasta. Jedyna zachowana znajduje się wschodniej części obwodu. Miała formę przejazdowej prostokątnej wieży zamykanej broną. W zachodniej części miasta znajdowała się brama prowadząca do zamku. Zajmował on  skraj wzgórza jednak nie był połączony z fortyfikacjami miejskimi.

Mury miejskie Dobczyc były modernizowane i rozbudowywane w XIV i na początku XV wieku. W późniejszych latach dostosowano je do użycia broni palnej. Powstało przedbramie bramy wschodniej. W murach pojawiły się kluczowe otwory strzelnicze. Dobczyce aż do roku 1768 były starostwem niegrodowym które było wielokrotnie zastawiane i dzierżawione. Niestety nie wpływało to korzystnie na rozwój miasta bowiem wielu starostów interesowały jedynie możliwe do uzyskanie zyski. W czasie „potopu” w 1655 Szwedzi spalili Dobczyce w odwecie za opór przeciwko nim. Kolejne zniszczenia przyniosła następna wojna ze Szwedami w 1702 roku oraz Konfederacja Barska w latach 1768-72.

Częste pożary drewnianej zabudowy miasta spowodował iż w 1768 zapadła decyzja o przeniesieniu Dobczyc w dolinę rzeki Raby u stóp wzgórza zamkowego. W XIX wieku zaczęto budowę murowanych domów do których chętnie wykorzystywano materiał budowlany z niszczejących murów miejskich oraz zamku. Pierwsze prace konserwatorskie zachowanych umocnień przeprowadziło Towarzystwo Galicyjskie w 1901 roku. Kolejne prace ratujące mury przed zawalenie podjęto w latach 70-tych XX wieku. W 2010 roku podjęto działania konserwatorskie kontynuowane w 2012- 2013 roku mające na celu częściową rekonstrukcję murów.

Do naszych czasów przetrwały skromne pozostałości murów obronnych Dobczyc. Najlepiej zachowany fragment znajduje się we wschodniej części. Zobaczyć można kilkudziesięciometrowy odcinek pełnej wysokości z krenelażem i zrekonstruowanym gankiem dla straży. Obok jest jedna z zachowanych baszt odbudowana podczas ostatnio prowadzonych prac. Poniżej baszty znajdują się pozostałości bramy z przedbramiem. W północnej części obwodu na tyłach kościoła znajduje się druga zachowana baszta przebudowana na kaplicę. Nikłe fragmenty murów będących być może pozostałościami baszt widoczne są w narożnikach pł-wsch płn-zach i płd-zach. Jeszcze jeden dłuższy odcinek muru znajduje się w niedostępnej obecnie zachodniej części wzgórza.