Miejskie mury obronne Trzcińska
Już we wczesnym średniowieczu w miejscu dzisiejszego miasta istniała osada rybacka. Pierwsza wzmianka o niej pojawia się w 1248 roku. Sconenvlete, poźniejszy Schonfliess, czyli Trzcińsko wymieniona jest jako jedna z wsi pobliskiego klasztoru cysterek. W połowie XIII wieku tereny te znalazły się w granicach Nowej Marchii. W 1281 roku będące w posiadaniu margrabiów brandenburskich Schowenfliet nazwane jest już civitas. Dokładna data lokacji miasta nie jest znana przyjmuje się, że mogło to mieć miejsce około 1266 roku.
Miasto Trzcińsko powstało na planie zbliżonym do trapezu o zaokrąglonych narożnikach przylegającym dłuższą podstawą do zachodniego brzegu jeziora Trzygłowskiego. Początkowo otoczono je ziemnym wałem wzmocnionym częstokołem i fosą. Pierwsza wzmianka o murach obronnych pojawia się dopiero w 1349 roku. Jednak ich budowę rozpoczęto już na przełomie XIII i XIV. Zbudowano je techniką opus emplectum polegającą na tym, że przestrzeń pomiędzy dwiema ścianami zewnętrznymi wypełniano kruszonym kamieniem zalanym wapienną zaprawą. Do budowy murów użyto kamieni narzutowych układanych w warstwach o szerokości około 1m a przestrzenie między nimi wyrównywano kamiennymi okrzeskami. Mur miał prawie 8-9 m wysokości i około 1m grubości w przyziemiu, jedynie od strony jeziora był cieńszy około 0,8m. Posiadał proste zwieńczenie bez blanek, zapewne obiegał go drewniany ganek obronny. Wzdłuż muru poprowadzono ulicę przymurną ułatwiającą komunikację w przypadku oblężenia. Całkowita długość umocnień Trzcińska wyniosła 1697m. Dodatkową obronę miastu od wschodu zapewniały wody jeziora a od północy rzeka Rurzyca. Z pozostałych stron chroniła go nawodniona fosa.
Cały obwód murów miejskich wzmocniono 51 basztami łupinowymi otwartymi od strony miasta. Miały formę wysuniętego przed lico muru występu w większości wzniesionego na planie prostokąta. Około 10 baszt było półkolistych wówczas przed lico wysunięty był fragment zbudowany na wycinku okręgu. Zazwyczaj miały dwie lub trzy kondygnacje skomunikowane przy pomocy drabin lub klatek schodowych umieszczonych w bocznych ścianach. Dolna kondygnacja pełniła funkcje magazynu, górna zaopatrzona w szczelinowe otwory strzelnicze miała charakter obronny. Do miasta prowadziły trzy bramy Myśliborska od południa, Chojeńska od zachodu oraz Strzeszowska od północy. Początkowo miały postać prostokątnych kamiennych budowli z ostrołukowymi przejazdami.
W 1373 roku Nowa Marchia znalazła się w rękach Korony Czeskiej a w latach 1402-55 była w posiadaniu Zakonu Krzyżackiego. Na przełomie XIV i XV wieku mury miejskie Trzcińska poddano przebudowie. Podwyższono wszystkie bramy, mury obronne zyskały ceglaną nadbudowę ze strzelnicami. W XV wieku Trzcińsko zostało dwukrotnie zniszczone, najpierw w 1433 roku przez husytów, a później w 1468 roku przez najazd książąt pomorskich. Odbudowę ze zniszczeń rozpoczęto około 1483 roku. Rozbudowa miejskich umocnień, miała je przystosować do walki z użyciem broni palnej. W miejsce czterech czatowni wzniesiono baszty zamknięte. Wszystkie bramy nadbudowano o kolejny stopień oraz każdą wzmocniono przedbramiem składającym się z szyi bramnej oraz bramy przedniej. W jednej z czatowni od strony jeziora powstała Furta Wodna. Miasto otoczono ziemnym wałem oraz drugą zewnętrzną fosą. Prace modernizacyjne kontynuowano w pierwszej połowie XVI wieku. W ich wyniku fortyfikacje miejskie Trzcińska posiadały 3 zespoły bramne, 43 baszty otwarte, w tym osiem półkolistych i 35 prostokątnych, oraz osiem baszt zamkniętych, w tym trzy cylindryczne, jedną półkolistą i cztery prostokątne oraz umocnienia zewnętrzne w postaci ziemnego wału i podwójnej fosy.
Upadek miasta nastąpił podczas wojny trzydziestoletniej. W 1634 roku doszczętnie spaliły i zniszczyły Trzcińsko wojska cesarskie pod dowództwem Wallensteina. W okresie nowożytnym średniowieczne fortyfikacje straciły swe militarne znaczenie. Wprawdzie jeszcze w 1860 miał miejsce remont bramy Myśliborskiej ale 10 już lat później rozebrano bramę Strzeszowską. Pod koniec XIX wieku zniwelowano ziemne wały wytyczając na niej ulicę i zasypano fosy zakładając na ich miejscu ogródki działkowe. Zlikwidowano ulicę przymurną oraz przedbramia. W murze wschodnim wybito 37 furt prowadzących w stronę jeziora. Pierwsze prace zabezpieczające zachowane pozostałości murów miejskich przeprowadzono w latach 60-tych XX wieku. W 1984 roku zawaliła się baszta Lodowa.
W 2012 roku przeprowadzono całościowe prace konserwatorskie zachowanych murów obronnych. Oczyszczono je z roślinności zabezpieczono koronę oraz uzupełniono ubytki. Odbudowano basztę Lodową. Do naszych czasów przetrwały dwie bramy Myśliborska i Chojeńska. Obie typu wieżowego wzniesione na planie prostokąta. Składają się z dolnej kamiennej części z ostrołukowym przejazdem oraz ceglanej wielobocznej nadbudowy. W bramie Myśliborskiej nadal można zobaczyć drewniane wrota. Z pośród licznych baszt zachowały się 3 zamknięte cylindryczna Prochowa, półkolista Lodowa i prostokątna Bociania a także 27 czatowni w tym pięć pólkolistych. Obecnie mury obronne mają długość 1564 m, co stanowi ponad 90% pierwotnego obwodu. Wprawdzie miejscami ich wysokość niewiele przekracza 2m to w najwyższych partiach sięgają 6m. Fortyfikacje obronne Trzcińska należą do jednych z najlepiej zachowanych średniowiecznych gotyckich umocnień miejskich.
