Miejskie mury obronne Radomia
Już we wczesnym średniowieczu w dolinie rzeki Mlecznej istniała osada, która z czasem przekształciła się w obronny gród. W II połowie XIII wieku książę Bolesław Wstydliwy lokował na prawie średzkim miasto. Prawdopodobnie Stary Radom został zniszczony podczas jednego z litewskich najazdów. W 1350 roku król Kazimierz Wielki kilkaset metrów na płn.-wsch. założył Nowe Miasto na prawie magdeburskim. Powstało na niewielkim wzniesieniu otoczonym podmokłymi łąkami. Nowy ośrodek miejski król otoczył murami miejskimi, w obrębie których zbudował zamek.
Mury miejskie Radomia wzniesiono na planie zbliżonym do owalu o wymiarach 420-240m a ich długość wynosiła 1200m. Zbudowano je z cegły na wysokim kamiennym cokole. Miały około 2,2-2,5 m grubości i 5,5 m wysokości od strony zewnętrznej. Zwieńczone były blankowanym krenelażem. Mury miejskie wzmocniono około 20 basztami usytuowanymi w regularnych odstępach, co 35-45m. Zapewne wszystkie miały podobne wymiary jak jedyna zachowana do dnia dzisiejszego, którą wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 9x7m. Baszty były wysunięte przed lico muru i otwarte od strony miasta. Miały tą sama wysokość co mur obronny i także zwieńczone były krenelażem. Wzdłuż muru od strony miasta biegła wolna od zabudowy ulica przymurna. Przepływający po południowej stronie miasta potok posłużył do nawodnienia mającej ponad 2m głębokości fosy, zapewniającej dodatkową ochronę.
Do miasta prowadziły trzy bramy od wschodu Lubelska, od zachodu Piotrkowska zwana też Szpitalną i od południa Krakowska zwana też Iłżecką lub Pijarską. Mieściły się w prostokątnych wieżach przejazdowych poprzedzonych zapewne mostami zwodzonymi.
W XV i XVI wieku dwukrotnie podwyższano wysokość murów miejskich. W rezultacie ich wysokość wzrosła do 7m. co wymusiło zmianę zwieńczenia. Podniesiono wyżej obiegający mur chodnik dla straży a krenelaż zastąpiono prostym parapetem ze strzelnicami. Równocześnie z murem podwyższono baszty i wieże bramne. Zapewne w tym okresie powstało przedbramie bramy Krakowskiej.
Wiek XVII przyniósł kres świetności miasta. Zaraza z 1622 roku wielki pożar z 1628 roku a szczególnie potop szwedzki z lat 1655-60 i najazd siedmiogrodzki spowodowały spore zniszczenia. Zaprzestano naprawy murów obronnych, które powoli zaczęły popadać w ruinę. Częściowo zaczęto je wykorzystywać wnosząc nowe budynki. W latach 1737-56 nastąpiła rozbudowa kolegium pijarów, które jednym bokiem oparto o bramę Krakowską i fragment muru. W późniejszych latach kolegium zaadaptowało jedną z baszt.
W XIX wieku przystąpiono do rozbiórki pozostałości średniowiecznych umocnień. W 1807 roku zburzono bramę Lubelską a w latach 1816-18 dwie pozostałe. W kolejnych latach systematycznie rozbierano całe fragmenty murów wraz z basztami. Zasypano fosę tworząc na jej miejscu aleję spacerową. Do naszych czasów najlepiej zachowany fragment murów miejskich Radomia znajduje się w płd. części miasta. Wtopiony jest w budynek dawnego kolegium pijarów. Zobaczyć możemy narożnik bramy Krakowskiej i położoną na wschód on niego jedną z baszt. Łączący oba te elementy mur o długości 42m zachował się w pełnej wysokości z widocznym pierwotnym krenelażem i późniejszą nadbudową. Drugi krótszy odcinek muru niższy i gorzej zachowany znajduje się po wschodniej stronie baszty. Fundamenty innych baszt i murów potwierdziły badania archeologiczne. Zapewne jakieś fragmenty umocnień kryją ściany miejskich kamienic.
