Miejskie mury obronne Gryfina
W dniu 1 marca 1254 książę szczeciński Barnim I dokonał lokacji Gryfina na prawie magdeburskim. Powstało na wschodnim brzegu Regalicy, wschodniej odnogi Odry. Zasadźcą został Rudolf de Belecowe i jego dwaj synowie. Dogodne położenie i kolejne książęce przywileje spowodowały szybki rozwój miasta. W 1284 roku książę Bogusław IV zezwolił na otoczenie miasta murami obronnymi. Wzniesione z kamienia umocnienia powstały z pewnością zaraz po tej dacie. Fortyfikacje miały długość 1900 m a do ich budowy użyto polnych kamieni łączonych gliniano-wapienną zaprawą. Układano je warstwami, co około 1m wyrównując drobnymi kamykami i okrzeskami. Dodatkowo miasto otoczono ziemnym wałem i fosą zasilaną wodą z Odry. Pierwotnie wysokość murów miała około 6m a ich grubość wahała się od 0,6 do 1,5m. W regularnych odstępach w obwód umocnień wkomponowano ponad 30 prostokątnych czatowni otwartych od strony miasta.
>Do Gryfina prowadziły trzy bramy: Szczecińska od północy, Bańska od południa oraz Promowa lub Mostowa wiodąca na zachód. Początkowo bramy miały formę kwadratowych budowli z przejazdem bramnym. Na szczycie posiadały platformę otoczoną krenelażem.
Na przestrzeni wieków umocnienia Gryfina ulegały licznym przebudowom. W XV wieku nadbudowano mury obronne cegłą do wysokości 9m. Podwyższono i zadaszono bramy. Szczecińska i Promowa uzyskały formę szczytową a Bańska wieżową. Dodatkowo bramy wzmocniono przedbramiem składającym się z niskiej bramy przedniej połączonej z bramą wąską szyją bramną. Wraz z rozwojem broni palnej przystosowano mury miejskie do jej użycia zaopatrując je w otwory strzeleckie.
Od 1640 roku mimo traktatu pokojowego przyznającego miasto Brandenburgii Gryfino znajdowało się pod władaniem Szwedów, którzy przed opuszczeniem miasta w 1679 roku zniszczyli zachodni odcinek murów obronnych wraz z bramą Mostową. W XVIII wieku rozpoczęto pierwsze rozbiórki nie mających już znaczenia militarnego umocnień. W latach 1750-77 splantowano wały ziemne. Niektóre z baszt zaadaptowano na cele mieszkalne. Po powodziach z 1780 i 1830 roku w całości rozebrano zachodni odcinek murów. Kontynuowana w XIX wieku rozbiórka doprowadziła do likwidacji płn.-wsch. odcinka murów. Uzyskany kamień w ilości ponad 500m³ wykorzystano do wybrukowania obecnej ulicy Bałtyckiej i szosy Wełtyń-Gardno. Zburzono przedbramia oraz bramę Szczecińską. Na szczęście nie zrealizowano planu rozbiórki bramy Bańskiej będącej „wąskim gardłem” na drodze prowadzącej do miasta. W celu udrożnienia narastającego ruchu kołowego rozebrano około 20m muru po wschodniej stronie bramy. Trwające wiele lat wyburzenia i rozbiórki spowodowały, że do 1939 roku zachowało się 35% pierwotnej długości murów obronnych.
Obecnie wizytówką średniowiecznych fortyfikacji Gryfina jest brama Bańska. Wzniesiona została na planie prostokąta o wymiarach 8×8,5m. Ma 15,3m wysokości, do 11,7m zbudowana jest z kamienia a pochodząca z XV wieku 3,5 m nadbudowa z cegły. Początkowo była niezadaszona obecnie zwieńczona jest dwuspadowym dachem. Grubość wschodniej ściany jej przejazdu ma 1,6m a ściany zachodniej mieszczącej klatkę schodową 2,2m.
Najlepiej zachowany fragment murów miejskich znajduje się w płd.-wsch. części Starego Miasta. Ma 70 m długości i 4m wysokości. Drugi odcinek o wysokości nie przekraczającej 3m znajduje się na zachód od bramy Bańskiej. Kolejne dwa fragmenty zachowały się płn. części miasta po obu stronach ulicy Bolesława Chrobrego.
