Miejskie mury obronne Złotoryi
Miasto swoje powstanie zawdzięcza znajdującymi się w okolicy złożom złota. To w celu wydobywania tego cennego kruszca przybyli tu z Niemiec górnicy, którzy założyli osadę. W 1211 roku książę Henryk I Brodaty nadał Złotoryi prawa miejskie. Jest to najstarsza udokumentowana lokacja na prawie magdeburskim na ziemiach polskich. Początkowo miasto otaczały umocnienia ziemne wzmocnione palisadą. Jednak już w pierwszej połowie XIV wieku Złotoryja została otoczona kamiennymi murami miejskimi.
Mury miejskie Złotoryi wzniesione zostały z kamienia na planie zbliżonym do owalu. Ich wysokość z powodu późniejszych zniszczeń jest trudna do ustalenia, być może sięgała nawet 10m. Zwieńczone były krenelażem i posiadały chodnik dla straży. W ciąg murów wkomponowano baszty łupniowe otwarte od strony miasta i wysunięte przed lico muru. Złotoryja posiadała dwie bramy Dolną zwaną Legnicką od płn.-wsch. oraz Górną zwaną Kowalską od płd.-zach. Obie bramy chronione były przez wieże przybramne.
W początkach XV wieku wzmocniono baszty oraz bramy. Działania te nie uchroniły Złotoryj przed husytami w latach 1427, 1428 oraz 1430, którzy trzykrotnie zdobyli miasto powodując spore zniszczenia. Pod koniec XV wieku w odległości około 8-10 m od umocnień miejskich wzniesiono drugi obwód murów. Zewnętrzne mury zbudowane z piaskowca i bazaltu były niższe i prawdopodobnie nie otaczały całego miasta. W ich obwód wkomponowano cylindryczne basteje przystosowane do użycia broni palnej. Powstały wówczas dwie furty Wilcza i Solna w późniejszym okresie zamienione na bramy. Jeszcze w XVI wieku mają miejsce prace przy modernizacji miejskich fortyfikacji.
Wojna trzydziestoletnia trwająca w latach 1618-48 i związane z nią działania militarne spowodowały, że miasto straciło na znaczeniu. W 1675roku, po śmierci ostatniego władcy z dynastii Piastów Jerzego Wilhelma, Złotoryja przeszła pod bezpośrednie panowanie Habsburgów. W roku 1742 roku wraz z większością Śląska po trzech wojnach śląskich znalazła się w granicach Prus. W czasie kampanii napoleońskiej 23 sierpnia 1813 miała miejsce bitwa o miasto pomiędzy wojskami francuskimi a oddziałami prusko-rosyjskimi. W wyniku walk mocno ucierpiały mury miejskie. W latach 1822-23 zawaleniu uległy założenia bramne. Popadające w ruinę fortyfikacje nie spełniające już swych funkcji militarnych przeznaczono do rozbiórki. Jednak dopiero w 1863 mieszczanie złotoryjscy uzyskali zgodę na rozpoczęcie prac rozbiórkowych.
Pod koniec XIX wieku miały miejsce pierwsze działania mające na celu ochronę konserwatorską zachowanych fragmentów dawnych umocnień. W latach 60-tych XX wieku przeprowadzono działania zabezpieczające. Kolejne prace mały miejsce w początkach XXI wieku. W 2018 roku przeprowadzono renowację fragmentu umocnień w ogrodzie franciszkanów.
Wizytówką murów miejskich Złotoryi jest chroniąca dawniej bramę Górną baszta Kowalska. Wzniesiona na planie koła o średnicy 9,5 m ma 22,5 m wysokości. Grubość jej murów w przyziemiu wynosi prawie 2,7 m. Wejście do wieży znajduje się na wysokości 6,6 m. W średniowieczu zwieńczona była gotyckim hełmem, który został zniszczony w 1813 roku. Obecne zwieńczenie w formie krenelażu z blankami nadwieszonymi na krotoszynach, to efekt nowożytnej odbudowy. W wiekach XV i XVI wieża służyła jako więzienie teraz na jej szczycie znajduje się punkt widokowy. Najlepiej widoczne fragmenty murów z półbasztami i bastejami, które nie zachowały się jednak do pełnej wysokości znajdują się wzdłuż ulicy Staszica i al. Miłej.
