Miejskie mury obronne Kożuchowa
Prawdopodobnie we wczesnym średniowieczu Kożuchów mógł być jednym z dwudziestu grodów Dziadoszan, o którym wspominał tzw. Geograf Bawarski. Położony na skrzyżowaniu szlaków handlowych rozwinął się w osadę targową. Po raz pierwszy nazwa Kożuchowa (Diegotrych castelanus in Cosuchov) pojawiła się w dokumencie księcia głogowskiego Konrada I w 1273 r. Zapewne był już wtedy w pełni ukształtowanym miastem posiadającym drewniano-ziemne umocnienia. Pod koniec XIII wieku rozpoczęto budowę kamiennych murów. Powstały na planie wydłużonego owalu na osi północ-południe z niewielkim wybrzuszeniem od wschodu. Długość obwodu obronnego wynosił 1050 m a wraz z umocnieniami położonego w płn. części miasta zamkiem 1300m. Całość otaczała nawodniona fosa o szerokości 10-15 m. Dodatkową ochronę zapewniały okalające miasto od północy i częściowo od wschodu mokradła.
Mury miejskie Kożuchowa wzniesiono z kamienia polnego a ich grubość wahała się od 1,5 do 2m. Wysokość murów na poszczególnych odcinkach była różna i zależała od ukształtowania terenu. Najwięcej, bo prawie 8m miał w części płn.-wsch. w okolicach zamku. W innych miejscach dochodził do 6m wysokości. Pierwotnie od wewnątrz mur posiadał szeroki na metr pomost osłonięty przedpiersiem mającym postać krenelażu. Na niektórych odcinkach posiadał drewniane hurdycje. Pomost poszerzony był zapewne drewnianym gankiem, być może zadaszonym. Od strony miasta wzdłuż murów biegła wolna od zabudowy droga przymurna ułatwiająca obrońcom dostęp do umocnień.
Na obwodzie murów obronnych znajdowało się 11 baszt łupniowych wysuniętych przed lico muru otwartych od wewnątrz. Początkowo mogły mieć wysokość murów a później zostały podwyższone do 10-12m wysokości. Były zadaszone i zwieńczone hurdycjami zapewniającymi ostrzał flankujący. Posiadały od 3 do 5 kondygnacji dostępnych z drabin. Na wyższych kondygnacjach pomost baszt łączył się z gankiem muru obronnego. Pod koniec XIV wieku baszty zwieńczono wysokimi drewnianymi dachami.
Do miasta prowadziły trzy bramy. Od płn.-zach. Brama Krośnieńska, od płd.-zach. Brama Żagańska a od wschodu Brama Głogowska. Początkowo bramy miały formę wieży z przejazdem zamykanym drewnianą okutą bramą i opuszczaną broną. Na szczycie posiadały platformy boje zaopatrzone w strzelnice lub hurdycje. Przejazd nad fosą zapewniały drewniane mosty, które w części przybramnej były zwodzone.
Kożuchów należał do księstwa głogowskiego i w drugiej połowie XV wieku stał się miejscem pobytu ostatnich książąt głogowskich Henryka VIII, Henryka IX i jego syna Henryka XI. W czasie wojny sukcesyjnej o księstwo głogowskie Kożuchów dwukrotnie oblegały i zdobywały wojska walczących stron. W 1476 miasto zajęły wojska księcia Jan II żagańskiego a w 1488 roku wojska węgierskie króla Macieja Korwina. Na przełomie XV i XVI wieku księstwo głogowskie i Kożuchów przeżywały swój ponowny rozkwit. Przyczynili się do tego Jagiellonowie, którzy w latach 1492-1506 pełnili rolę namiestników Śląska. W 1516 roku kożuchowski zamek wszedł w posiadanie Jana von Rechenberga. Za jego rządów wprowadzono w mieście luteranizm.
Wojny husyckie oraz rozwój broni palnej w XV wieku spowodowały potrzebę modernizacji miejskich fortyfikacji. Zapewne rezydujący w Kożuchowie książęta głogowscy zainicjowali rozpoczęcie prac. Wpływ na modernizacje miał też zapewne potężny pożar, który zniszczył miasto w październiku 1488 roku oszczędzając jedynie zamek kościół i dom parafialny. Prace przyśpieszyły za czasów Jagiellonów i były kontynuowane przez starostę Jana von Rechenberga.
W czasie zapoczątkowanej w XV wieku modernizacji umocnień Kożuchowa kamienne przedpiersie murów obronnych zastąpiono ceglanym z wąskimi otworami strzelniczymi. Zbudowano drugi obwód murów z bastejami przystosowanymi do użycia broni palnej. Nowy mur otaczał miasto od zach. skrzydła zamku do Bramy Głogowskiej. Był niższy i miał 0,8-1,1 m grubości. Basteje wzniesiono na planie podkowy o długości około 7-8m i szerokości 6-8 m. Wyjątek stanowiła basteja przy dzisiejszej ulicy Chopina która miała 12m długości i 9,6m szerokości. Wysokość murów bastei wahała się od 4-5m. Niektóre z nich mogły mieć dwie kondygnacje. Podczas budowy drugiego pierścienia murów zasypano pierwotną fosę i wykopano nową na zewnątrz nowych umocnień. Ziemię uzyskaną podczas wykopów wykorzystano do usypania wałów i wypełnienia międzymurza.
Do użycia broni palnej przystosowano także baszty. Wykonano nowe otwory strzelnicze wąskie na zewnątrz i rozszerzające się do środka co umożliwiało strzelanie pod różnymi katami. Baszty zabudowano dostawiając tylne ściany, dzięki czemu mogły być wykorzystywane nie tylko do celów militarnych. Przekazy wspominają, że służyły jako więzienie, magazyn prochu lub mieszkania. Modernizacji uległy także bramy miejskie. Drewniane mosty zastąpiono kamiennymi arkadowymi. Bramę Głogowską wzmocniono przedbramiem w formie ściany z przejazdem połączonym szyją bramną. Zapewne podobnie ufortyfikowano Bramę Żagańską. Trochę inaczej wzmocniono wjazd Bramą Krośnieńską. Jej przedbramie otrzymało formę zbliżoną do barbakanu z półkolistą basteją.
Średniowieczne mury zachowały się do wojny trzydziestoletniej ( 1618-48 ), lecz nie sprostały wymogom nowożytnej techniki wojennej. Miasto kilkukrotnie było zajmowane przez obce wojska, lecz nie tylko wojna stanowiła zagrożenie. W 1637 roku Kożuchów został zniszczony przez pożar, który zniszczył ponad 300 domów kościół, ratusz i trzy baszty. Ocalał jedynie zamek, który od miast oddzielała nawodniona fosa. Po zakończeniu wojny nie podjęto prac mających na celu odbudowę miejskich umocnień. Miasto jeszcze kilkukrotnie niszczone było przez pożary. Po kolejnym w 1764 roku podjęto decyzję o wykorzystaniu starych murów jako materiału budowlanego do odbudowy zniszczonych domów. W pierwszej kolejności rozebrano szczyty murów wykonane z cegły obniżając je do 3-5m wysokości. Rozbiórce uległ mur zewnętrzny oraz basteje. Na cele mieszkalne i magazynowe zaadaptowane baszty. Do muru wewnętrznego zaczęto dostawiać liczne dobudówki wykorzystując go jako tylną ścianę. W 1819 roku rozebrano bramy oszczędzając tylko basztę bramy Krośnieńskiej. W połowie XIX wieku osuszono miejską fosę.
Pierwsze prace zabezpieczające pozostałości średniowiecznych umocnień Kożuchowa podjęto w 1918 roku. Na przełomie lat 60-70 tych XX wieku przeprowadzono prace rozbiórkowe likwidując przybudówki dostawione do murów. W latach 90-tych zaadaptowano basteję Bramy Krośnieńskiej na muzeum regionalne. Do naszych czasów starsze wewnętrzne mury zachowały się prawie na całym obwodzie co stanowi o ich unikatowości na terenie Polski. Zachowało się także 6 baszt w tym dwie w wysokości zbliżonej do pierwotnej.
