Zamek w Lesku

Początki obronnej siedziby w Lesku sięgają połowy XV wieku. W latach 1448-49 kasztelan przemyski Jan Kmita zwany Noskiem wzniósł na terenie dzisiejszego zamku drewniany dwór obronny. W owym czasie Lesko wchodziło w skład dużego klucza należącego do rodu Kmitów herbu Szreniawa, a główną siedzibą rodu był zamek Sobień.  W roku 1474 Podkarpacie zostaje zniszczone przez najazd Węgrów. Niewykluczone że  również zamek Sobień ucierpiał podczas tych wydarzeń. Być może to było powodem że na początku XVI wieku Kmitowie przenoszą się do Leska podczas gdy stary zamek pozostaje niezamieszkały i powoli zamienia się w ruinę.

Położony na stromej skarpie rzeki San dwór zostaje rozbudowany. W roku 1507 najznamienitszy z rodu Kmitów Piotr piastujący urząd wojewody krakowskiego i marszałka wielkiego koronnego przystępuję do budowy murowanej siedziby. Była to dwupiętrową wieża obronno-mieszkalna wzniesiona z kamienia i cegły otoczona murem. Była podpiwniczona a na parterze posiadała salę z krzyżowym sklepieniem wspartym na jednym filarze.  Piotr Kmita umiera w roku 1553 nie pozostawiając męskiego potomka. Lesko przypadło w spadku jego siostrze Katarzynie i jej mężowi Andrzejowi Stadnickiemu. Nowi właściciele rozbudowali zamek. Około 1580 obniżyli oni wieżę o jedną kondygnację i dobudowali dodatkowy korpus tworząc renesansową kamienicę, zwieńczoną attyką

W połowie XVII wieku miała miejsce kolejna przebudowa. W jej rezultacie powstał założony na nieregularnym planie bastejowy zamek z czterema narożnymi basztami. Wiek XVIII nie zaczął się zbyt pomyślnie dla leskiego zamku. W 1702 podczas wojny północnej został zniszczony przez Szwedów a następnie strawiony przez pożar w roku 1704. W drugiej połowie XVIII wieku odbudowany zamek stał się własnością Ossolińskich. Potem jako posag trafił do rodziny Mniszchów. W roku 1783 kolejny pożar niszczy zamek który zostaje opuszczony i niezamieszkały. W roku 1799 zamkowe ruiny stają się własnością Xsawerego Krasickiego.

Nowy właściciel za namową przyjaciela Wincentego Pola postanawia odbudować zamek według jego projektu w modnym wówczas stylu klasycystycznym. Trwające kilka lat prace zakończono w roku 1843. Zamek zupełnie stracił cechy budowli obronnej. Dobudowano oficynę oraz oranżerię przebudowano zamkowe wnętrza a dziedziniec ozdobiono krużgankami.

Kolejne poważne zniszczenia zamku były wynikiem działań wojennych podczas obu wojen światowych. W latach 60-tych XX wieku został odrestaurowany i zaadaptowany na ośrodek wypoczynkowy kopalni Makoszowy. Obecnie zamek nadal funkcjonuje jako hotel.

Współczesny wygląd zamku to mieszanka wielu stylów będąca efektem kolejnych przebudów na przestrzeni wieków. Najstarszą zachowaną częścią zamku jest płn-zach kraniec budowli. To pozostałość dawnej wieży mieszkalnej Kmitów z której pozostało jedynie przyziemie. Posiada grube mury, małe okna i sklepienie wsparte na jednym, centralnym filarze. Nadbudowa natomiast to pozostałość kamienicy Lubomirskich. Z dawnych umocnień obronnych zachowała się jedna z narożnych cylindrycznych baszt oraz pozostałości płd-wsch bastei.