Zamek w Wolborzu

Pierwsza wzmianka o Wolborzu pochodzi z roku 1136 gdzie wymieniany jest jako uposażenie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. „Castrum” Wolbórz pojawia się również w innych źródłach pisanych z drugiej połowy XII jako własność biskupów włocławskich.  Prawdopodobnie chodziło o gród kasztelański obok którego powstała osada targowa.

Około połowy XIV wieku z inicjatywy biskupa Macieja z Gołańczy lub jego bratanka Zbyluta również biskupa zostaje wzniesiony murowany zamek.  Przeprowadzone w ostatnim okresie badania wykluczyły jednak hipotezę że powstał on na miejscu wcześniejszego grodu. Skąpa ilość informacji uniemożliwia odtworzenie pierwotnego wyglądu założenia. Jednak położenie zamku na terenie podmokłych łąk jak również późniejsze opisy sugerują że był to zapewne obiekt wzniesiony na planie regularnego czworoboku z szeregiem budynków wzniesionych na kurtynach. Do jego budowy użyto cegły natomiast fundamenty i podmurówkę wykonano z kamienia. Kolejni biskupi włocławscy dbali o zamek stopniowo go rozbudowując i bogato wyposażając.

Przełom wieku XVI i XVII to okres świetności wolborskiego zamku. Posiadał kształt regularnego czworoboku z narożnymi wieżyczkami oraz trzykondygnacyjną wieżę. Otoczony był fosą a wjazd prowadził przez most zwodzony i umocnioną bramę. Obok znajdował się tzw. Zamek Dolny spełniający funkcję zaplecza gospodarczego. Wolbórz stanowił w tym okresie jedną ze wspanialszych biskupich rezydencji w kraju. W roku 1671 został zniszczony przez pożar. Szybko jednak był odbudowany i użytkowano go przez kolejne 100 lat. Dopiero następny pożar z roku 1776 spowodował że został opuszczony przez biskupa Antoniego Ostrowskiego który przeniósł się do wzniesionego obok pałacu.

Stary zamek szybko popadł w ruinę i został doszczętnie rozebrany na cegłę. Pozostał po nim jedynie nasyp ziemny ulokowany na zachodnim skraju dawnej owalnicy miejskiej.