Zamek w Przyszowie

W śród licznych warowni które swe powstanie zawdzięczają królowi Kazimierzowi Wielkiemu Jan Długosz wymienia także Przyszów. Wieś Przyszów powstała już na początku XIII wieku. Jak głosi tradycja książę Leszek Czarny po zwycięskiej bitwie z Jadźwingami osadził tu grupę jeńców. Bliskość Puszczy Sandomierskiej spowodowała że wieś miała charakter osady myśliwskiej. Zapewne ten fakt spowodował że wzniesiony tu zamek w wielu opisach przedstawiany był jako królewska stanica myśliwska. Trudno jednak przypuszczać aby na puszczańskim odludziu wznosić murowany obiekt jedynie jako miejsce postoju monarchy podczas polowania.

Obecnie część historyków uważa że powód powstania przyszowskiego zamku jest zupełnie inny. Czas panowania Kazimierza Wielkiego to okres umacniania państwa. Król wzniósł wiele zamków które miały tworzyć pasy umocnień ochraniających Polskę przed zewnętrznym zagrożeniem. To wydaje się być głównym powodem powstania zamku w Przyszowie który stanowił jeden z elementów nadsańskiej linii obronnej osłaniającej ludną i bogatą Ziemię Sandomierską.

Przyszowski zamek zbudowano na niewielkim wzniesieniu na lewym brzegu rzeki Łęg. Składał się z wieży oraz budynku mieszkalnego otoczonych parkanem. Dodatkową obronę stanowiły otaczające go podmokłe łąki i bagna a w późniejszym czasie założony staw rybny.

Za czasów króla Władysława Jagiełły który regularnie objeżdżał kraj zamek często gościł monarszy orszak. Spowodowało to rozbudowę warowni by można było pomieścić podążający za królem dwór. Zburzona została wieża a na jej miejsce wzniesiono budynki mieszkalne. Zmiany te ograniczyły walory obronne zamku a znacznie zwiększyły możliwości rezydencjonalne. W XVI wieku Przyszów staje się jedną z siedzib hetmana Jana Tarnowskiego.  Z uwagi na niespokojne czasy oraz stałe zagrożenie ze strony Turcji nowy właściciel podejmuje prace mające na celu zwiększenie obronności rezydencji. Zamek zostaje otoczony fosą i ziemnymi umocnieniami. Wjazd prowadzi prze bramę ze zwodzonym mostem. Według XVI-wiecznych lustracji zamek składał się z dwóch części zamku górnego i średniego oraz gospodarczego podzamcza.

Po śmierci hetmana Tarnowskiego zamek zostaje zaniedbany i dopiero na początku XVII wieku podjęto prace przy jego odbudowie. Ich inicjatorem był zapewne starosta sandomierski Sebastian Lubomirski. Ze wzgórza zamkowego usunięto wszystkie zabudowania drewniane pozostawiając jedynie obszerną piętrową bramę z mostem.  Niestety w roku 1624 Przyszów zostaje zniszczony przez zagon tatarski który zapuścił się aż w te okolice. Kolejnych zniszczeń dokonują wojska szwedzkie w czasie „potopu” a następnie oddziały zbuntowanych kozaków. Na początku XVIII wieku zamkowe ruiny zostają rozebrane a cegła wykorzystana do budowy klasztoru w Rozwadowie.

Podobno jeszcze w latach powojennych były widoczne relikty murów. Obecnie jedynym śladem po królewskim zamku są słabo rozpoznawalne ziemne wały.