Miejskie mury obronne Zwolenia

Osadnictwo na terenie dzisiejszego miasta sięga epoki kamienia. Osada funkcjonowała także w okresie brązu i czasach rzymskich. W VIII wieku osiedlili się tu Słowianie. Korzystne położenie na skrzyżowaniu szlaków handlowych zapoczątkowało rozwój Zwolenia. Pierwsza pisemna wzmianka o Zwoleniu pochodzi z 1135 roku. Doceniając korzystne położenie osady na skrzyżowaniu szlaków handlowych, królowie Węgier zbudowali w pobliżu zamek zwany „Pustym”. Około roku 1230 król Bela IV nadał Zwoleniowi prawa miejskie.

Mimo iż król Zygmunt Luksemburski nadał miastu w 1405 roku przywilej budowy murów miejskich nie zostały one wzniesione. Zapiski wspominają, że w II połowie XV wieku miasto otaczał zapewne jedynie rów. Na początku wieku XVI miasto otoczono częściowo drewnianą palisadą. Dopiero wzrost zagrożenia ze strony Turcji spowodował przystąpienie do budowy miejskich fortyfikacji. Prowadzone na przełomie XVI i XVII wieku prace pod nadzorem włoskich architektów pozwoliły zabezpieczyć miasto od wschodu i częściowo od północy. Cały obwód murów ukończono w połowie XVII wieku. Miał on plan prostokąta otaczający obszar śródmieścia. Do miasta prowadziły trzy bramy wzmocnione wieżami bramnymi. Od północy brama Bystrzycka zwana też Hronską, od południa Štiavnická zwana także Krupinską, a od płd.-wsch. Vígľašská (lub Môťovská).

Mury miejskie miały grubość około 1m i zaopatrzone zostały w strzelnice dla broni palnej. Połączone je z murami zamku i wzmocniono kilkoma basztami. W narożniku płn.-wsch. i płn.-zach. powstały bastiony artyleryjskie. Trzeci bastion wzniesiono w zachodniej części umocnień w pobliżu zamku. Stosunkowo proste późnorenesansowe fortyfikacje nie zapewniały miastu wielkiej ochrony. Wynikało to być może z faktu, że leżący w głębi kraju Zwoleń nie był bardzo zagrożony ze strony Turków.

W XIX wieku nastąpiła rozbiórka murów miejskich ograniczających rozwój miasta. Do naszych czasów przetrwały jedynie ich niewielkie odcinki. Najlepiej zachowany jest północny fragment z płn-wsch bastionem. Częściowo zachował się bastion zachodni położony obok zamku. Zobaczyć można także jedną z baszt. Podczas prac archeologicznych na skrzyżowaniu ulic Kubáni i Námestia SNP odsłonięto fundamenty bramy Bystrzyckiej. Wjazd prowadził przez zwodzony most. Dodatkowo brama posiadała także furtkę dla pieszych. Jej masywne ściany miały 1,7 do 2,3 m grubości. Wygląd pozostałych dwóch bram znany jest jedynie na podstawie zachowanych archiwalnych rycin.