Zamek w Pokrzywnie
W widłach rzeki Maruszy i niewielkiego strumienia znajdują się ruiny krzyżackiego zamku. Został wzniesiony w miejsce wcześniejszego grodu słowiańskiego który w roku 1222 książę Konrad Mazowiecki nadał biskupowi misyjnemu Chrystianowi. W roku 1231 biskup zrzekł się dóbr pokrzywieńskich na rzecz Zakonu Krzyżackiego. Rycerze zakonni wznieśli początkowo w Pokrzywnie drewniano-ziemną strażnicę nazwaną Engelsburg tzn. zamek Anioła. W połowie XIII wieku Krzyżacy przystąpili do wznoszenia w miejsce strażnicy murowanego zamku. Powstał na planie nieregularnego wieloboku i należy do jednego z najstarszych na ziemi chełmińskiej. Zbudowany przed wprowadzeniem przez Zakon klasycznej czteroszkrzydłowej formy zamku konwentualnego został ściśle dostosowany do warunków terenowych z wykorzystaniem umocnień wcześniejszego grodu.
Zamek w Pokrzywnie był siedzibą komturii o której pierwsze wzmianki pochodzą z roku 1278. Składał się z trzech części: zamku górnego wewnętrznego podzamcza zwanego zamkiem średnim oraz oddzielonego fosą rozległego podzamcza zewnętrznego. Najwcześniej wzniesiony zamek właściwy zajmował szczyt stromego wzgórza otoczonego z trzech stron wodą. Wjazd do niego prowadził przez podzamcze od strony wschodniej gdzie stromizna wzgórza była najmniejsza. Wokół dziedzińca tworzącego nieregularny wielobok powstało pięć lub sześć skrzydeł i wieża bramna. W pierwszej kolejności wzniesiono mury obronne oraz najstarsze północne skrzydło. Był to kilkukondygnacyjny budynek mieszczący kaplice pod wezwaniem św. Wawrzyńca o wyjątkowo grubych murach w partii przyziemnej dochodzących do 8 metrów. Początkowo do budowy używano głazów narzutowych a dopiero w późniejszym czasie cegły. W tym okresie powstała również wieża bramna usytuowana w płd-wsch narożniku murów. Posiadała przesklepiony przejazd i była poprzedzona rozbudowanym przedbramiem oraz suchą fosą ze zwodzonym mostem. W następnej kolejności pomiędzy kaplicą i bramą powstało najbardziej reprezentacyjne skrzydło wschodnie. Mieściły się w nim zakrystia refektarz oraz kapitularz. Z uwagi na późniejsze rozbiórki zamku rozplanowanie oraz przeznaczenie pozostałych budynków tworzących zamek górny pozostaje nieznane.
W latach 1283-1300 powstało podzamcze wewnętrzne. Otoczone murem poprowadzonym po krawędzi wzgórza posiadało kształt nieregularnego wieloboku. Jego zabudowę stanowiły usytuowane wzdłuż murów budynki gospodarcze oraz mieszkania dla załogi. Dzięki licznym strzelnicom w razie potrzeby stanowiły silne punkty obrony. Wjazd na dziedziniec zamku średniego prowadził przez zespół bram prawdopodobnie wzmocnionych wieżą bramną oraz most zwodzony nad fosą oddzielającą go od przedzamcza zewnętrznego.
Ostatni element zamku rozległe podzamcze zewnętrzne również otoczone było murem dostosowanym do kształtu wzgórza. Znajdowały się na nim zabudowania gospodarcze: stajnie stodoły wozownie. Na jego teren prowadziły dwie bramy od północy i południa.
Po przegranej przez zakon bitwie pod Grunwaldem w roku 1410 zamek na krótko zostaje zajęty przez wojska polskie. Po jego odzyskaniu Krzyżacy usuwają spowodowane wojną zniszczenia oraz wzmacniają i podwyższają zamkowe mury. Kolejny raz Polacy zajmują Pokrzywno w roku 1414 w czasie tzw. „wojny głodowej”. Zakon odzyskuje zamek dopiero po dwóch latach. Poważne zniszczenia dóbr komturii pokrzywieńskiej powodują jej likwidację i przejęcie przez wójta w Rogożnie. Od tego momentu zamek jest jedynie siedzibą piwnicznego zarządzającego gospodarstwem i browarem. W rękach Zakonu pozostaje do wybuchu wojny trzynastoletniej w roku 1454 kiedy to zostaje zajęty przez członków Związku Pruskiego. Po zawarciu drugiego pokoju toruńskiego w roku 1466 Pokrzywno wraz z całą Ziemią Chełmińską zostaje przyłączone do Polski. Zamek aż do roku 1772 staje się siedzibą polskich starostów.
W wieku XVII stara krzyżacka warownia jest niszczona przez kolejne pożary. Pierwszy miał miejsce w roku 1611. W jego wyniku zniszczeniu uległ cały obiekt łącznie z kaplicą. Kolejny pożar z roku 1657 to efekt zajęcia zamku przez wojska szwedzkie. Jednak już w kilka lat później zostaje odbudowany i jest ponownie użytkowany. Po włączeniu Ziemi chełmińskiej do Prus w wyniku I rozbioru Polski następuje rozbiórka zamku. Mimo protestów biskupa chełmińskiego już w roku 1789 zniszczeniu ulega kaplica zamkowa. Dalsze prace rozbiórkowe powodują szybko postępującą dewastację obiektu który zamienia się w ruinę. Dopiero w roku 1934 władze konserwatorskie uznały pozostałości zamku za zabytek i objęły go ochroną. W latach sześćdziesiątych przeprowadzono prace zabezpieczające głównie na zamku górnym. Obecnie teren zamku jest własnością prywatną.
Do naszych czasów zachowały się duże partie murów podzamcza zewnętrznego przez które obecnie przebiega droga z Grudziądza do Radzynia Chełmińskiego. W ich płn-zach narożniku stoi stodoła z widocznymi obecnie zamurowanymi strzelnicami. Z zamku średniego pozostał duży ceglany XIV wieczny spichlerz wykorzystywany dawniej jako suszarnia słodu. Zobaczyć też możemy fragmenty murów ceglaną bramą wjazdową z ostrołukowym portalem oraz częściowo zasypane sklepione średniowieczne piwnice. Na zamku górnym znajduje się częściowo odrestaurowana wieża bramna z pomieszczeniem nadbramnym zachowana do wysokości drugiej kondygnacji oraz fragmenty przedbramia. Z dawnych budynków pozostały mury skrzydła wschodniego i północnego oraz nikłe ślady pozostałych skrzydeł. Również tutaj znajdują się dostępne z dziedzińca sklepione piwnice łączące się ponoć w podziemne tunele. Służyć one miały Krzyżakom do wycieczek na tyły wroga oblegającego zamek.
