Zamek w Szymbarku
Prowadząca w XIV wieku działalność misyjną a także kolonizacyjną na terenie pogańskich Prus kapituła pomezańska umacniała swą władzę w nowej diecezji wznosząc obronne zamki. Jednym z nich jest Szymbark. Zamek wzniesiony został na piaszczystym wzgórzu którego obronny charakter zwiększały otaczające go pierwotnie wody jeziora. Stanowił siedzibę prepozyta czyli proboszcza katedralnego sprawującego jednocześnie funkcję administratora kościelnych dóbr. Za fundatora zamku uważa się pełniącego ten urząd w latach 1381-86 Henryka ze Skerlina.
Podczas pierwszego etapu prac przy wznoszeniu zamku powstały mury obwodowe budynek bramny wieża główna do wysokości drugiej kondygnacji oraz podpiwniczony budynek mieszkalny w narożniku płn-zach. Założenie miało plan trapezu o wymiarach 75 x 92 metry bok dłuższy 97m. Mury zbudowane zostały z cegły na wysokiej kamiennej podmurówce. Obwód obronny wzmocniono dziesięcioma wieżami i basztami wysuniętymi nieznacznie przed lico muru. Wjazd do zamku prowadził od wschodu przez zwodzony drewniany most.
Drugi etap prac trwał do roku 1400. W tym czasie podwyższono mury obwodowe od strony wschodniej południowej i północnej nadbudowano baszty i wieże oraz rozbudowano przedbramie. Dokończono budowę wieży głównej. Wzniesiona na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 9 x 9,5 m miała 24 metry wysokości. Prócz funkcji mieszkalnych spełniała rolę bezpośredniej ochrony bramy wjazdowej. W tym okresie powstało mieszkalne skrzydło wschodnie oraz częściowo skrzydło zachodnie a także kilka budynków gospodarczych przy murach płn i płd.
Trzeci etap budowy zamku realizowany po roku 1400 został na krótko przerwany prze Wielką Wojnę polsko-krzyżacką z lat 1409-11. W jego wyniku ukończono budynki mieszkalne mieszczące komnaty prepozyta oraz kaplicę i refektarz oraz dokończono południową część skrzydła zachodniego wznosząc ją z muru pruskiego. Po zakończeniu budowy szymbarski zamek miał ponad 6 tys. m² powierzchni i swą architekturą daleko odbiegał od wznoszonych na ziemiach zakonnych typowych zamków krzyżackich.
W trakcie wojny trzynastoletniej w latach 1454-66 Szymbark wielokrotnie przechodził z rąk do rąk co spowodowało poważne zniszczenia. Zamek został jednak szybko odbudowany. Podwyższono mury i baszty wyremontowano budynki mieszkalne. W roku 1520 prepozyt Mikołaj Schönborn poddał zamek Stanisławowi Kostce który z pięciotysięczną armią wkroczył na ziemię kapituły pomezańskiej. Po sekularyzacji Zakonu w roku 1525 Szymbark stał się własnością księcia Albrechta. Ostatni biskup katolicki Erhard von Queiss przeszedł na luteranizm zatrzymując na prawie lennym dawną prepozyturę. Po jego śmierci książę Albrecht przekazuje starostwo szymbarskie wraz z zamkiem biskupowi ewangelickiemu Georgowi von Polentz. Syn biskupa Albrecht przeprowadza w latach 1570-90 renesansową przebudowę zamku. Podczas prac rozbudowane zostaje skrzydło wschodnie ora nadbudowany budynek bramny. Budynki otrzymują ozdobne szczyty a drewniany most zostaje zastąpiony murowanym wspartym na czterech arkadach.
W wieku XVII dobra szymbarskie nabywają rodziny Eulenburg i Schlieben. W roku 1699 Ernest Finck von Finckenstein kupuje zamek który w rękach jego rodziny pozostaje do roku 1945. Jego syn Albrech w latach 1717-30 przeprowadza remont rodowej siedziby nadając budynkom barokowy wygląd. Kolejne zmiany miały miejsce w połowie XIX wieku. Ich inicjatorem był Karol Ludwik Finck von Finckenstein. Dokonano regotyzacji obiektu przy murze południowym powstał nowy budynek a w narożniku płd-wsch umieszczono reprezentacyjne apartamenty. Wokół zamku założono istniejący do dziś park. Niestety wspaniała rezydencja rodziny von Finckenstein w roku 1945 została spalona przez wojska Armii Czerwonej. Od tego czasu zamek pozostaje w ruinie.
Pierwsze prace zabezpieczające przeprowadzono w latach 60-tych XX wieku. W roku 1988 zamek przekazano fundacji „Widzieć Muzyką”. Niestety prace mające na celu powstanie ośrodka kształcącego uzdolnione muzycznie niewidome dzieci nie zostały zrealizowane a od roku 1997 obiekt ma nowego właściciela.
Zamek w Szymbarku mimo licznych przebudów zachował zasadniczy układ planu. Ciekawostką są jego wieże. Spośród dziesięciu nie ma dwóch podobnych. Jedne maja nadbudowę ośmioboczną lub cylindryczną inne zmieniają rzut w zależności od wysokości. Pomimo planów zagospodarowania oby zakończonych sukcesem obecnie zamek pozostaje jedynie malowniczą tzw. „trwałą ruiną”
