Zamek w Oleśnicy
Pierwsza wzmianki o Oleśnicy pochodzą z roku 1189 gdzie wymieniana jest jako osada targowa leżąca na szlaku z Wrocławia do Kalisza. Na początku XIII wieku funkcjonuje gród obronny który w roku 1245 staje się siedzibą kasztelana. W dziesięć lat później Oleśnica otrzymuje z rąk księcia wrocławskiego Henryka III prawa miejskie. W roku 1294 miasto przechodzi we władanie Henryka Grubego księcia głogowskiego a od roku 1312 staje się stolica samodzielnego księstwa oleśnickiego. Ten fakt zapewne spowodował że około roku 1320 na miejscu grodu wzniesiono murowany zamek siedzibę władcy. Inicjatorem budowy był książę oleśnicki Konrad I.
Zamek powstał na planie nieregularnego prostokąta. Pierwotnie składał się z dwukondygnacyjnego budynku o wymiarach 15×47 m położonego w części płn-zach dziedzińca oraz drugiego mniejszego położonego w narożniku pd do którego przylegała prostokątna wieża. Wjazd na zamkowy dziedziniec prowadził od pd-wsch. Obok bramy znajdowała się cylindryczna wieża która powstała wcześniej być może już pod koniec wieku XIII. Całość otaczał mur obronny i nawodniona fosa. Mimo połączenia z fortyfikacjami miejskimi zamek zachował swą odrębność.
Po śmierci w roku 1492 ostatniego z Piastów oleśnickich Konrada X Białego Władysław Jagiellończyk będący wówczas królem Czech nadał księstwo Henrykowi I ziębickiemu synowi Jerzego z Podiebradów. W rękach tego rodu Oleśnica pozostała do roku 1647. Około połowy XVI wieku książę Jan z Podiebradów rozpoczął renesansową przebudowę zamku. Zmianie uległo skrzydło pł-zach oraz cylindryczna wieża którą nadbudowano o część ośmioboczną z widokową galerią. Przy narożniku płn-wsch zniesiono nowe skrzydło pałacowe zwane „domem wdów”. Prace kontynuował jego następca książę Karol II. Wokół dziedzińca zbudowano nowe budynki. Zamek połączono gankiem z kościołem parafialnym. Zbudowano przedbramie z nietypowym prostokątnym barbakanem mieszczącym kazamaty. Budynki otrzymały wysokie dwuspadowe dachy z renesansowymi szczytami. Od strony dziedzińca zamkowe skrzydła obiegały bogato zdobione ganki a elewacje ozdobiono dekoracjami sgraffitowymi. W wyniku dokonanych zmian powstała obszerna książęca rezydencja. Założenie otoczono ziemnymi obwarowaniami z bastionami.
Po śmierci ostatniego z Podiebradów Karola Fryderyka księstwo oleśnickie stało się własnością książąt wirtemberskich a następnie rodu brunszwicko-lüneburskiego. Po włączeniu Śląska do królestwa Prus księstwo zostało podzielone na dwie części. Część z zamkiem w Oleśnicy i Bierutowie stała się uposażeniem następców tronu pruskiego. W latach 1891-1906 przeprowadzone zostały prace pod kierownictwem J.Maase które przywróciły zamkowi jego renesansowy wygląd. Ostatnia wojna nie poczyniła większych zniszczeń. Po przeprowadzonych w latach 70-tych XX wieku pracach konserwatorskich obiekt często zmieniał właścicieli. Obecnie jego użytkownikiem jest OHP.
Zamek w Oleśnicy to jeden z największych i dobrze zachowanych obiektów renesansowych na Śląsku. Składa się z czterech skrzydeł na planie nieregularnego czworoboku z dziedzińcem pośrodku. We wschodnim narożniku znajduje się wieża zwieńczona baniastym hełmem. Duże wrażenie robi renesansowy wystrój bogato zdobione krużganki i galerie oraz mnogość ciekawych detali architektonicznych. Na pewno zamek jest godny polecenia i stanowi dużą atrakcję turystyczną.
