Zamek w Lęborku
W roku 1308 Krzyżacy zajmują Pomorza Gdańskiego i należącą do niego kasztelanię białogardzką. Na nowych ziemiach organizują akcję kolonizacyjną sprowadzając osadników głownie z terenu Niemiec. W roku 1341 lokują na prawie chełmińskim miasto Lębork. Prawie natychmiast zostaje ono otoczone murami miejskimi, wzmocnionymi licznymi basztami oraz fosą zasilaną w wodę przez rzekę Łebę. Miasto posiadało dwie bramy, Słupską od zachodu i Gdańską od wschodu. W płd-wsch narożniku murów miejskich powstał zamek będący siedzibą krzyżackiego urzędnika.
Zamek powstał na planie prostokąta o wymiarach 50×60. Wzniesiony w obrębie miejskich fortyfikacji posiadał własne mury obronne oddzielające go od miasta. Wzdłuż kurtyny południowej od jej płd-wsch narożnika powstał główny dom mieszkalny o wymiarach 11×47 z wysuniętymi przed lico muru ścianami wschodnią i południową Był to budynek czterokondygnacyjny, podpiwniczony z ozdobnymi szczytami. Zapewne najbardziej reprezentacyjne pomieszczenia takie jak refektarz, kaplica oraz komnata krzyżackiego urzędnika znajdowały się na piętrze. Na ostatniej kondygnacji posiadał ganek obronny dla straży. Prawdopodobnie jego południowa elewacja nie posiadała okien, a jedynie otwory strzelnicze. W pozostałych narożnikach murów obronnych wzniesione zostały czworoboczne baszty też wysunięte przed lico. W podziemiu baszty płn-wsch funkcjonowało więzienie. Wzdłuż muru obronnego biegł ganek połączony z domem głównym i basztami. Zamkowa brama znajdowała się zapewne od północy od strony miasta.
Zamek w Lęborku posiadał także obiekty o charakterze gospodarczym. Przy murze zachodnim znajdował się zamkowy młyn. Dwukondygnacyjny budynek na parterze posiadał aż trzy koła młyńskie. Napędzała je woda ze sztucznego kanału, który poprowadzono środkiem zamkowego dziedzińca. Oprócz młyna w budynku mieścił się browar oraz magazyn. Do zamku należały także znajdujące się za murem północnym na tzw. przyzamczu stajnia oraz spichlerz. W roku 1373 zamek lęborski zostaje podniesiony do rangi siedziby wójta zakonnego, którym zostaje Dytrych von Loupheim
W roku 1410 zamek w Lęborku na krótko zostaje zajęty przez wojska polskie. W czasie wojny trzynastoletniej w roku 1454 zostaje zdobyty po krótkim oblężeniu i obsadzony polską załogą. W roku 1456 Lebork zostaje opanowany z powrotem przez zaciężnych Zakonu i aż do końca wojny, stanowi najważniejszy i najdłużej broniony obiekt w tej części Pomorza Gdańskiego. Po II pokoju toruńskim w roku 1466 staje się własnością księcia pomorskiego Eryka II. W posiadaniu Gryfitów Lębork pozostaje do roku 1637. W drugiej połowie XVI wieku książęta pomorscy rozbudowują zamek. Dom główny otrzymał wówczas klatkę schodową w postaci kwadratowej wieżyczki oraz renesansowy wystrój. Wzdłuż kanału Młynówki postawiono budynek kancelarii, a przy murze wschodnim tzw. „dom nowy”. Był to dwukondygnacyjny budynek nakryty wysokim dwuspadowym dachem. Został skomunikowany z domem głównym. Na parterze mieścił kuchnię i łaźnię na piętrze komnaty mieszkalne.
W roku 1637 po bezpotomnej śmierci księcia pomorskiego Bogusława XIV Lębork wrócił do Polski, a zamek stał się siedzibą starosty grodowego. W czasie „potopu” szwedzkiego w roku 1656 jak wiele innych zamków również został poważnie zniszczony. W roku 1657 Lębork stał się lennem elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma I, a po I rozbiorze Polski w roku 1772 został włączony do Prus.
W roku 1820 nastąpiła rozbiórka muru obronnego w wyniku czego odsłonięty zastał zamkowy dziedziniec. Zburzono „dom nowy” oraz budynek kancelarii, a baszty zostały zaadaptowane na mieszkania. W latach 1935-36 dokonano przebudowy domu głównego na potrzeby sądu. Prace spowodowały całkowite zatarcie jego pierwotnego wyglądu, zarówno jeśli chodzi o wnętrza jak i zewnętrzne elewacje.
Do naszych czasów z dawnego krzyżackiego zamku zachowały się tylko jego niewielkie fragmenty. Pewne partie muru, ślady strzelnic w miejscu dawnego ganku obronnego oraz gotycki schodkowy szczyt. Gotycki rodowód ma też część sklepionych piwnic. Kwadratowa klatka schodowa w kształcie wieży pochodzi z roku 1575 z czasów renesansowej przebudowy. Pozostałościami zamku są także młyn i tzw. dom Młynarza zbudowany na zrębach narożnej baszty oraz spichlerz solny wzniesiony w XVI wieku na przyzamczu, obecnie siedziba zboru zielonoświątkowców.
