Zamek w Kaliszu

Już w II w n.e. Ptolemeusz opisując rzymski trakt bursztynowy wymienia osadę o nazwie Kalisia. Jako pierwszy nazwę tę z miastem Kalisz skojarzył Jan Długosz na wiele wieków przesadzając o jego starożytnym rodowodzie. Obecnie wśród uczonych panują dwa całkowicie przeciwstawne poglądy na temat początków miasta. Badania archeologiczne potwierdziły, że w pierwszych wiekach naszej ery nad Prosną funkcjonował zespół osad, ale raczej nie było to miasto w naszym rozumieniu.

W okresie pierwszych Piastów na Zawodziu, obecnej dzielnicy Kalisza znajdował się gród obronny. Był jednym z najważniejszych ośrodków powstającego państwa polskiego. Po rozbiciu dzielnicowym stał się siedzibą Mieszka III Starego. W wyniku ciągłych walk książąt dzielnicowych, podczas których gród przechodził z rąk do rąk oraz z uwagi na częste powodzie i zniszczenia spowodowane podczas walk książąt dzielnicowych, w połowie XIII wieku lokowano nowe miasto. Powstało około 1,5 kilometra w górę rzeki Prosny na piaszczystym wzniesieniu.

Wielka akcja umacniania państwa prowadzona przez króla Kazimierza Wielkiego nie ominęła także Kalisza. Miasto zostało otoczone ceglanymi murami. Jednocześnie z budową obwarowań miejskich powstał zamek. Zlokalizowany został w północnej części miasta w okolicach Bramy Toruńskiej. Wzniesiony z cegły na kamiennym fundamencie miał plan kwadratu o boku 46m. Składał się z czterech skrzydeł otaczających wewnętrzny dziedziniec. Głównym budynkiem było lekko załamane czterokondygnacyjne skrzydło północne oparte o mur miejski. Brama wjazdowa znajdowała się od strony miasta w zachodniej części skrzydła południowego. Posiadała zwodzony most przerzucony nad fosą, której szerokość wynosiła prawie 15m a głębokość 3m. Pozostałe dwa budynki wschodni i zachodni pełniły funkcje gospodarcze. Zamek nie posiadał zapewne wieży i mimo, że otoczony był fosą miał zdecydowanie charakter rezydencjonalny. Obiekt często gościł polskich królów zwłaszcza Władysława Jagiełłę. W XV wieku w skrzydle zachodnim wybito drugą bramę prowadzącą na oddzielony przekopem przygródek. Wtedy też zapewne otoczono przygródek kamiennym murem włączając w ciąg jego umocnień jedną z wież fortyfikacji miejskich.

W roku 1537 zamek w Kaliszu niszczy pożar. Najbardziej ucierpiało skrzydło zachodnie, które nie zostało odbudowane a w jego miejsce postawiono stajnię. W drugiej połowie XVI wieku z inicjatywy starostów generalnych Wielkopolski Czarnkowskiego i Opalińskiego kaliski zamek częściowo odbudowano. Rozbudowane zostało skrzydło południowe. Umieszczono w nim nową kuchnię oraz pomieszczenia kancelarii. Kolejne zniszczenia przynosi „potop” szwedzki. Dewastacji ulega skrzydło południowe z budynkiem bramnym. Po remoncie w latach 1726-30 zamek na krótko był siedzibą sądu oraz archiwum ksiąg grodzkich i ziemskich. Niestety pod koniec wieku został opuszczony i zaczął popadać w ruinę. Ostatecznego dzieła zniszczenia dokonał pożar z roku 1792. W pierwszych latach XIX wieku zamkowe mury zostały rozebrane, a na terenie zamku wzniesiony został budynek Szkoły Wojewódzkiej obecnie LO im Asnyka. Prowadzone ostatnio prace archeologiczne odsłoniły fragmenty murów, które są jedyną pozostałością kaliskiego zamku.