Zamek w Łęczycy
Na terenie dzisiejszej wsi Tum na wschód od miasta znajdują się pozostałości drewnianego grodu uważanego za początki Łęczycy. Powstał on w VI wieku w bagnistej dolinie rzeki Bzury i strzegł traktu z Wielkopolski na Mazowsze. Pod koniec XII wieku rozrósł się do sporych rozmiarów stając się siedzibą kasztelani. Przełom stuleci był okresem największego rozkwitu grodu. Jednak już pod koniec XIII wieku uległ on zniszczeniu. Nowa lokalizacja nastąpiła około 2 kilometry na wschód na znacznie wyżej położonym terenie. Po zniszczeniach spowodowanych najazdem krzyżackim z roku 1331 w połowie XIV wieku nastąpiła lokacja miasta na prawie magdeburskim.
Ziemia łęczycka weszła w skład Królestwa Polskiego za panowania Kazimierza Wielkiego dopiero w roku 1352 po śmierci ostatniego księcia łęczyckiego Władysława. W celu ugruntowania swej władzy na terenie będącym przez wiele lat odrębnym księstwem król przystąpił do budowy zamku. Wzniesiony został nad brzegiem Bzury na sztucznie usypanym nasypie w południowo-wschodnim narożniku murów miejskich. Oddzielony od miasta murem i nawodnioną wodami rzeki fosą pomimo powiązania z jego systemem obronnym stanowił osobną fortyfikację.
Zamek zbudowano na planie prostokąta o wymiarach 60×40 m. którego dwa boki zostały lekko załamane. Do jego budowy użyto gotyckiej cegły i kamieni z których wykonano fundamenty. Zamek składał się z muru obwodowego wieży bramnej oraz usytuowanej w płd-zach narożniku ośmiobocznej wieży głównej. Zewnętrzny mur biegnący nad bagnista doliną Bzury został wzmocniony skarpami aby zapobiec się jego osuwaniu. Przy wschodnim murze znajdował się murowany tzw. „Dom Stary”. Podzielony był na dwie części. W jednej bardziej okazałej znajdowała się duża sala sądowa natomiast druga część mieściła pomieszczenia kancelarii archiwum oraz mieszkanie burgrabiego. Pozostała zabudowa zamkowego dziedzińca była drewniana. Do zamku dostać się można było jedynie po zwodzonym moście od strony miasta.
Drewniana zabudowa średniowiecznych miast sprzyjała częstym pożarom. Jeden z nich z roku 1406 strawił również zamek. Jednak zniszczenia zostały szybko usunięte. Wiek XV nie przyniósł żadnych poważniejszych zmian w wyglądzie zamku. Dopiero w roku 1563 ówczesny starosta łęczycki i kasztelan sieradzki Jan Lutomirski przystąpił do gruntownej przebudowy niszczejącego obiektu. Wyremontowano mury zamkowe oraz wieżę którą przykryto nowym dachem i zwieńczono renesansową attyką. Naprawiono biegnące wzdłuż murów ganki dla straży wieżę bramną i most zwodzony oraz odnowiono i podpiwniczono Dom Stary. Jednocześnie między bramą a murem północnym wzniesiono trzykondygnacyjny dom mieszkalny nazwany „Domem Nowym”. Zamek mimo że nie został pozbawiony elementów obronnych zyskał cechy rezydencji. Przykładem może być zastąpienie gotyckich otworów okiennych oknami w kamiennych obramieniach.
W sierpniu 1655 łęczycki zamek zostaje zajęty przez wojska szwedzkie pod dowództwem generała Douglasa. Podjęta przez okoliczną szlachtę próba jego odbicia mimo miesięcznego oblężenia nie przyniosła zamierzonego efektu. Kolejna próba odzyskania zamku przez wojsko polskie miała miejsce we wrześniu 1656. Po trwającym do 5 października ciężkim ostrzale artyleryjskim Szwedzi poddali się. W wyniku działań zbrojnych zamek został poważnie uszkodzony. Najbardziej ucierpiała jego wschodnia część z Domem Starym oraz płn-wsch narożnik muru obronnego. Zniszczenia okazały się na tyle poważne że od czasu „potopu szwedzkiego” zamek pozostał ruiną.
Niszczycielskie działanie czasu i brak remontów doprowadził do zawalenia się w roku 1788 wieży bramnej. Spowodowało to podjecie w roku następnym prac zabezpieczających wieżę główną i przykrycie jej dachem. W wyniku Drugiego Rozbioru Polski z roku 1793 Łęczyca została zajęta przez Prusy stając się miastem granicznym. Ten fakt spowodował że zaborcy postanowili z Łęczycy uczynić nowoczesną fortecę otoczoną bastionowymi fortyfikacjami. Po Trzecim Rozbiorze Polski i przesunięciu się granicy zrezygnowano jednak z tych planów. Zanim odstąpiono od zamiarów ufortyfikowania miasta przed płd-wsch narożnikiem zamku usypano szaniec. Przy okazji obniżono mur obwodowy i wybito w nim dodatkową bramę oraz rozebrano ściany gotyckiego domu.
W roku 1841 właścicielem zamkowych ruin zostaje miasto. Następuje ich szybka rozbiórka w celu pozyskania taniego materiału budowlanego. W wyniku tych działań prawie całkowicie rozebrano wieżę główną. Naciski miłośników historii spowodowały wycofanie się władz miasta z rozbiórki co uratowało zamek przed jego zupełnym unicestwieniem.
W okresie międzywojennym przeprowadzone zostały na zamku pierwsze niewielkie prace remontowe a po II wojnie światowej dokonano jego częściowej rekonstrukcji. Obecnie znów nad zamkowymi murami góruje odbudowana ośmioboczna wieża. Zobaczyć można także budynek starosty oraz przylegającą do niej wieżę bramną przez która prowadzi wejście na dziedziniec. Niestety nie zachował się Dom Stary. Przy murze wschodnim znajduje się teraz jedynie niewielki budynek zwany prochownią. Zamek jest udostępniony turystom a jego pomieszczenia są siedzibą Muzeum w Łęczycy.
