Miejskie mury obronne Raciborza

Pierwsza wzmianka o Raciborzu pochodzi z Kroniki Galla Anonima, gdzie znajduje się informacja o zdobyciu w roku 1108 grodu przez rycerzy Bolesława Krzywoustego. Założycielami grodu na odrzańskiej wyspie zwanej Ostrogiem byli prawdopodobnie Golęszyce. W późniejszych przekazach Racibórz występuje jako gród kasztelański.  W roku 1172 staje się siedzibą księcia Mieszka zwanego Laskonogim.  W tym czasie na przeciwległym brzegu Odry na terenie obecnej Starej Wsi powstała osada zalążek późniejszego miasta. Lokacja Raciborza miała miejsce zapewne przed rokiem 1217. Po lokacji i obwarowaniu lewobrzeżnego miasta pozostały poza nim Stara Wieś i gród na Ostrogu. Prawdopodobnie pierwsze raciborskie fortyfikacje składały się z fosy oraz ziemno drewnianych umocnień. Dzięki takim zabezpieczeniom, Racibórz jako jedno z nielicznych miast na Śląsku oparł się najazdowi Tatarów w 1241 roku.

W 1255 roku miasto spalili Morawianie. Był to odwet biskupa ołomunieckiego za udział miejscowego księcia w wyprawie Bolesława Wstydliwego na Morawy. Podczas odbudowy miasta książę Władysław opolski poszerzył je w kierunku południowym. Najprawdopodobniej na przełomie XIII i XIV wieku zaczęto wznosić ceglane mury miejskie. Pierwsza udokumentowana wzmianka o murach miejskich pochodzi z roku 1299; wtedy to książę raciborski Przemysław zlecił wójtowi budowę murów obronnych i pokrycie kosztów związanych z tą inwestycją. W XIV wieku mury rozbudowano i otoczono fosą. Całkowita długość obwarowań wynosiła około 1817 metrów, zamykających obszar około 20 ha. Wysokość murów dochodziła do 9m a ich grubość wahała się 1,3-1,6m. Początkowo miasto posiadało dwie bramy. Pierwsza zwana Odrzańską, która prowadziła w kierunku zamku znajdowała się u wylotu dzisiejszej ulicy Odrzańskiej. Druga brama zwana Wielką lub Mikołajską znajdowała się przy końcu ulicy Długiej i prowadziła w kierunku zachodnim W późniejszym okresie powstała trzecia brama zwana Nową. Mury miejskie wzmocnione były 9 basztami i otoczone nawodnioną fosą o głębokości 3,7m.

Fortyfikacje Raciborza były wielokrotnie modernizowane w późniejszych wiekach. Po pożarze miasta z roku 1574 wzniesiono zachowaną wieżę renesansową zwaną potocznie basztą. Stanowiła ona co prawda element dawnych umocnień, ale pełniła głównie funkcję więzienia. W związku z rozbudową miasta na przełomie XVIII i XIX wieku rozpoczęto rozbiórkę murów obronnych. Po zakończeniu III wojny śląskiej w latach 1764-1771 zasypano fosę. Po wyburzeniu trzech istniejących bram miejskich, u wylotu obecnej ulicy Bankowej w roku 1835 przebito mury i wybudowano Bramę Wodną.

Do naszych czasów przetrwało kilka fragmentów dawnych umocnień miejskich. Najlepiej zachowany odcinek murów znajduje się przy ulicy Basztowej. Znajduje się tu również dawna wieża więzienna zwana popularnie basztą. Pozostałe odcinki znajdują się przy ulicach: Batorego, Podwale, Drzymały (najdłuższy fragment), Browarnej i Gimnazjalnej. Podczas prac archeologicznych prowadzonych w roku 2008 odsłonięto pozostałości bramy Odrzańskiej. Po wykonaniu dokumentacji odkryte mury zostały zasypane a ich przebieg i układ bramy odtworzony za pomocą kostki brukowej o innym kolorze.